Τα μυστικά μιας ενεργειακής «αποθήκης»

Σφοδρότατη αντιπαράθεση έχει ξεσπάσει τις τελευταίες εβδομάδες μεταξύ του υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και του ΤΑΙΠΕΔ με αφορμή την υποθαλάσσια αποθήκη φυσικού αερίου στη Νότια Καβάλα. Σε μια περίοδο που στην Ευρώπη κορυφώνεται η συζήτηση για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, λόγω της ρωσοουκρανικής κρίσης και του ενδεχομένου διακοπής της παροχής φυσικού αερίου από τη Μόσχα ως απάντηση στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, η αξιοποίηση της αποθήκης θα μπορούσε να προσφέρει στη χώρα μας τη δυνατότητα δημιουργίας στρατηγικών αποθεμάτων τόσο για την ίδια όσο και για την τροφοδοσία άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Τα κοινοτικά κονδύλια

Ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις που μοιάζουν αγεφύρωτες, ενώ σε λίγους μήνες, συγκεκριμένα τον Νοέμβριο, λήγει η άδεια εκμετάλλευσης που έχει παραχωρηθεί στην εταιρεία Energean Oil & Gas. Ενημερωμένες πηγές μιλώντας προς «Το Βήμα» τονίζουν ότι πρέπει να βρεθεί σύντομα λύση, διαφορετικά θα χαθεί μια σημαντική ευκαιρία για την αξιοποίηση κοινοτικών κονδυλίων, στο πλαίσιο της κινητικότητας που αναπτύσσεται για τη δημιουργία περισσότερων αποθηκευτικών χώρων στην Ευρώπη με σκοπό τη μείωση της έκθεσης στο ρωσικό αέριο.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», ο υπουργός ΠΕΚΑ Γιάννης Μανιάτης έχει αποστείλει το τελευταίο διάστημα τρεις επιστολές προς τη διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ (που άλλαξε πάλι πρόσφατα) και συγκεκριμένα προς τον προηγούμενο διευθύνοντα σύμβουλοΓιάννη Εμίρη ζητώντας να βρεθεί άμεσα λύση στο πρόβλημα. Αυτό επιτάθηκε από την αδυναμία ή και κωλυσιεργία του ΤΑΙΠΕΔ να προκηρύξει τον διαγωνισμό, παρά την εντολή του ίδιου του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο. Παράλληλα, στο πλαίσιο των κινήσεών του ώστε η Αθήνα να αποκτήσει αναβαθμισμένο ρόλο στο ευρωπαϊκό ενεργειακό σκηνικό, ο κ. Μανιάτης έστειλε κατεπείγουσα επιστολή στη ΡΑΕ ώστε να επισπευθούν οι διαδικασίες για τον διαγωνισμό.   

Το ΤΑΙΠΕΔ όμως, που έχει αναλάβει την ιδιωτικοποίηση της αποθήκης, εκτιμά ότι το έργο δεν είναι οικονομικά βιώσιμο, ώστε να προκηρυχθεί διαγωνισμός. Επ' αυτού έχει ήδη αποστείλει στους αρμόδιους φορείς (στο ΥΠΕΚΑ και στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας - ΡΑΕ) σχετική μελέτη που εκπόνησε εκ μέρους του η φινλανδική εταιρεία Poyry (ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2014). Σύμφωνα με αυτήν, η αποθήκη απαιτεί επενδύσεις ύψους περίπου 400 εκατ. ευρώ, ώστε να μπορέσει να βγει σε διαγωνισμό. Ακόμη και έπειτα από αυτό όμως η έκθεση συμπεραίνει ότι το έργο δεν θα είναι βιώσιμο, διότι δεν προκύπτουν οι απαραίτητες ταμειακές ροές (περίπου 20 εκατ. ευρώ) για κάτι τέτοιο.

Μία από τις προτάσεις που φέρεται να έχουν κατατεθεί εκ μέρους του ΤΑΙΠΕΔ είναι να αναλάβει το κράτος την επιδότηση της συγκεκριμένης επένδυσης, ίσως μέσω της ΡΑΕ. Παράγοντες που είναι σε θέση να γνωρίζουν τα διαμειβόμενα πίσω από κλειστές πόρτες τονίζουν όμως ότι κάτι τέτοιο θα επιβάρυνε έτι περαιτέρω το κόστος για τον έλληνα καταναλωτή. Ως ενδιάμεση λύση θα μπορούσε π.χ. να προωθηθεί η εγγύηση του 30%-40% του project από τον ΔΕΣΦΑ. Στη συνέχεια όμως τη λύση για την οικονομική βιωσιμότητα θα την έδινε η ίδια η αγορά, ανεξαρτήτως του ποιος θα είχε την άδεια για την αποθήκη.

Ωστόσο, η κωλυσιεργία του ΤΑΙΠΕΔ παραλίγο να κοστίσει στη χώρα τη συμπερίληψη της υποθαλάσσιας αποθήκης στα Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs) της ΕΕ. Χρειάστηκαν η παρέμβαση και το «ξενύχτι» των υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ κυριολεκτικά την ύστατη ώρα (στις 7 Αυγούστου), ώστε να προλάβει η Ελλάδα την προθεσμία τής... 8ης Αυγούστου για να συμπληρωθεί η ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα με τα απαραίτητα στοιχεία και να σταλεί στην Κομισιόν. Και αυτό ενώ το ίδιο το ΤΑΙΠΕΔ, με επιστολή του στην Επιτροπή τον περασμένο Μάιο, ενημέρωνε ότι αυτό είναι αρμόδιο για τη διαχείριση της αποθήκης.   

Τα μπρος-πίσω και ο χαμένος χρόνος

Το υποθαλάσσιο κοίτασμα φυσικού αερίου της Νότιας Καβάλας ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 στο πλαίσιο των ερευνών και των γεωτρήσεων στην ευρύτερη περιοχή του Πρίνου. Περιείχε περίπου 1 δισ. κυβικά μέτρα αερίου, αλλά σήμερα πρέπει να έχουν απομείνει περίπου 150 εκατ. κυβικά μέτρα. Το ενδιαφέρον που σήμερα αναπτύσσεται για το κοίτασμα ως υπόγεια αποθήκη δεν είναι τυχαίο. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι ακόμη και ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom είχε ενδιαφερθεί για αυτήν στο πλαίσιο των συζητήσεων κατά την πρώτη αναθεώρηση της τιμής εισαγωγής φυσικού αερίου από τη Μόσχα την περίοδο 1998-2001.

Σε ό,τι αφορά τις τρέχουσες συζητήσεις για την αξιοποίηση της υποθαλάσσιας αποθήκης, αυτές ξεκίνησαν τον Μάιο του 2010. Τότε υπήρξε η πρώτη επαφή των αρμόδιων δημόσιων φορέων με την Energean, που έπειτα από αρκετά χρόνια αδράνειας του Ελληνικού Δημοσίου απέκτησε τα δικαιώματα των διαφόρων κοιτασμάτων στην περιοχή του Πρίνου. Θα πρέπει δε να σημειωθεί το γεγονός ότι έχουν ήδη πραγματοποιηθεί αρκετές τεχνικές μελέτες για το έργο. Οι αρχικές έγιναν για λογαριασμό της ΔΕΠΑ. Είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι μία εξ αυτών έγινε από τον πετρελαϊκό κολοσσό Shell.  

Η Energean σε συνεργασία με την ιταλική Edison έκανε και δική της μελέτη. Η εκτίμηση ήταν ότι χρειαζόταν μια αρχική επένδυση ύψους 350-400 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία της αποθήκης που θα μπορούσε να διοχετεύει καθημερινά στο εθνικό σύστημα ποσότητα περίπου 7 εκατ. κυβικών μέτρων. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε άλλη μία μελέτη από το ΥΠΕΚΑ (με τη ΡΑΕ ως παρατηρητή) υπό την εποπτεία της Σοφίας Σταματάκη, προέδρου της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ).

Τον Ιανουάριο του 2011 η εν λόγω μελέτη παρουσιάστηκε στη Βουλή, ενώ τον Ιούλιο του 2011 η ΡΑΕ αποφάσισε να δώσει στην Energean άδεια για δημιουργία αποθήκης στο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας, από τη στιγμή που ήταν η εταιρεία που είχε την άδεια εκμετάλλευσής του. Ωστόσο η άδεια αυτή δεν δόθηκε ουσιαστικά ποτέ, διότι δεν εκδόθηκε η απαιτούμενη υπουργική απόφαση. Υπήρξαν άλλωστε, σύμφωνα με τις πληροφορίες, αντιδράσεις από την πλευρά του ΔΕΣΦΑ, που ήθελε να εντάξει την αποθήκη αυτή στο εθνικό σύστημα.  

Χάθηκε πολύτιμος χρόνος

Ενημερωμένες πηγές αναφέρουν προς «Το Βήμα» ότι οι διαφορετικές αντιλήψεις έχουν πλέον οδηγήσει στο χάσιμο πολύτιμου χρόνου. Από τη μία πλευρά, το ΤΑΙΠΕΔ βλέπει το θέμα της αποθήκης με καθαρά οικονομικά κριτήρια. Μάλιστα, η μελέτη της Poyry ότι το έργο δεν είναι βιώσιμο, καθώς μία σειρά παράγοντες, όπως η απόφαση κατασκευής του Διαδριατικού Αγωγού (TAP), που θα μεταφέρει μέσω και της Ελλάδας φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην ευρωπαϊκή αγορά, περιορίζει τη σημασία της αποθήκης.

Επιπλέον η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων της Ρεβυθούσας, η δυναμικότητα της οποίας για την αποθήκευση υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) θα αυξηθεί σημαντικά ως το 2016 (με στόχο να φθάσει από τα σημερινά επίπεδα των 12 εκατ. κυβικών μέτρων σε 20 εκατ. κυβικά μέτρα ημερησίως), θεωρείται ότι επίσης λειτουργεί κατά της αποθήκης. Το μειονέκτημα της Ρεβυθούσας πάντως, χωρίς αυτό να σημαίνει πως μειώνεται η σημασία της, είναι ότι δεν διασφαλίζει τη δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας πέραν του δεκαημέρου, καθώς το LNG εξατμίζεται.

Αλλοι τρέχουν να προλάβουν...
Το «σκάκι» με τα αποθέματα
Η υποθαλάσσια αποθήκη στο κοίτασμα της Νότιας Καβάλας έχει ενταχθεί από την ελληνική κυβέρνηση στα Εργα Κοινού Ενδιαφέροντος (Projects of Common Interests - PCIs) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Είναι σαφές ότι οι Βρυξέλλες προτίθενται να διαθέσουν πολλά δισεκατομμύρια ευρώ τα επόμενα χρόνια για την αναβάθμιση των ευρωπαϊκών ενεργειακών δικτύων και υποδομών, αλλά οι προθεσμίες κινδυνεύουν να χαθούν λόγω της αδυναμίας λήψης αποφάσεων. Εκτιμήσεις αναφέρουν ότι λόγω της υπάρχουσας κωλυσιεργίας και αναποφασιστικότητας έχουν ήδη χαθεί επιδοτήσεις περίπου 2,5 εκατ. ευρώ για την πραγματοποίηση γεωλογικών, τεχνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών μελετών που ανέρχονται σε 8 εκατ. ευρώ. Αυτές κρίνονται απαραίτητες ώστε να ληφθεί μια επενδυτική απόφαση.

Πηγές από τον ενεργειακό χώρο τονίζουν ότι απαιτούνται γρήγορες αποφάσεις και ευφάνταστες λύσεις. Από ορισμένες πλευρές προτείνεται να προχωρήσει το ΤΑΙΠΕΔ στην εξεύρεση μιας συνεννόησης με την Energean ώστε σε μια πρώτη φάση να μη λήξει η άδεια που υπάρχει σήμερα. Στη συνέχεια η ίδια η Energean, που, σημειωτέον, καταβάλλει περί τα 2 εκατ. ευρώ ετησίως για τη συντήρηση των εγκαταστάσεων στη Νότια Καβάλα, θα μπορούσε να ετοιμάσει η ίδια τον διαγωνισμό και το έργο να προχωράει. Αλλοι πάλι εκτιμούν ότι πρέπει η ελληνική πλευρά να προσεγγίσει τους μετόχους του ΤΑΡ. Ηδη στο πλαίσιο της υλοποίησης του αγωγού εξετάζεται η κατασκευή και η ανάπτυξη υπογείων αποθηκών στην Αλβανία με σκοπό να ενισχυθεί η δυνατότητα αντίστροφης ροής.  

Οι αποθήκες φυσικού αερίου αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία για την ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική και ασφάλεια, ιδιαίτερα έπειτα από την αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει η κρίση Ρωσίας - Ουκρανίας και το ενδεχόμενο να αποφασίσει η Μόσχα να διακόψει τις εξαγωγές φυσικού αερίου σε περίπτωση που η σημερινή κατάσταση στις σχέσεις της με τη Δύση συνεχιστεί.

Αλλωστε ο απερχόμενος επίτροπος με αρμοδιότητα την Ενέργεια Γκίντερ Ετινγκερτόνισε κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψής του στην Ελλάδα ότι η ανάγκη αποθήκευσης φυσικού αερίου στη Νοτιοανατολική Ευρώπη έχει μεγάλη σημασία. Και αυτό για δύο λόγους: τόσο λόγω της υψηλής εξάρτησης των κρατών της περιοχής από το ρωσικό αέριο (στη χώρα μας το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ 65% και 70%) όσο και επειδή τα επόμενα χρόνια θα «περάσουν» από αυτήν σημαντικές ποσότητες αερίου (αρχικά μέσω του ΤΑΡ και αργότερα χάρη στα κοιτάσματα της Ανατολικής Μεσογείου).

Κράτη όπως η Αυστρία έχουν διαχρονικά επενδύσει σε υπόγειες αποθήκες αερίου (συγκεκριμένα στην περιοχή του Μπαουμγκάρντεν). Επίσης μόνο την τετραετία 2010-2013 έχει καταγραφεί σημαντική αύξηση στη δυναμικότητα των αποθηκευτικών χώρων στην Ευρώπη, μεταξύ των οποίων και σε χώρες της ευρύτερης περιοχής όπως η Ιταλία, η Ρουμανία και πιο πρόσφατα η Σερβία.

Πρέπει να σημειωθεί δε ότι στη Βουλγαρία υπάρχει σήμερα δυνατότητα υπόγειας αποθήκευσης αερίου συνολικής δυναμικότητας 500 εκατ. κυβικών μέτρων, με δυνατότητα παροχής 4,2 εκατ. κυβικών μέτρων σε ημερήσια βάση. Σύμφωνα με δηλώσεις των υπευθύνων της εταιρείας BulgarGas, ο στόχος είναι να αναβαθμιστεί η τρέχουσα δυναμικότητα σε 1 δισ. κυβικά μέτρα και η ημερήσια δυνατότητα παροχής σε 10 εκατ. κυβικά μέτρα. Σε πρόσφατο δε ενεργειακό συνέδριο αξιωματούχοι από την Κροατία δήλωσαν ότι προγραμματίζουν τον πολλαπλασιασμό των αποθηκευτικών δυνατοτήτων της χώρας από τα 500 εκατ. κυβικά μέτρα που είναι σήμερα σε 3 δισ. κυβικά μέτρα.  

Στον χορό της δημιουργίας αποθηκευτικών χώρων μπαίνει και η γειτονική μας Τουρκία. Πρόσφατα η Παγκόσμια Τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα χρηματοδοτήσει με 400 εκατ. ευρώ την κατασκευή της πρώτης υπόγειας αποθήκης φυσικού αερίου στη χώρα. Η αποπληρωμή του δανείου θα γίνει σε μια περίοδο 16 ετών και η αποθήκη θα κατασκευαστεί στη λίμνη Τουζγκολού. Η αποθηκευτική δυνατότητα θα ανέρχεται σε 960 εκατ. κυβικά μέτρα, με ημερήσια δυνατότητα παροχής ως και 40 εκατ. κυβικά μέτρα.

Πηγη: Το Βήμα