Πόσο καθαρό είναι το φυσικό αέριο από σχιστόλιθο;

Η νέα «μεγάλη ανακάλυψη» στον τομέα της ενέργειας είναι η εξόρυξη φυσικού αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα. Και μόνο να σκεφτεί κανείς ότι οι ΗΠΑ οραματίζονται, αξιοποιώντας την ενέργεια από σχιστόλιθο, να γίνουν εξαγωγείς ενέργειας, από εισαγωγείς σήμερα, καταλαβαίνει την εκρηκτική σημασία της νέας τεχνολογίας. Περί τίνος πρόκειται;

O σχιστόλιθος είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα ιζηματογενή πετρώματα που βρίσκονται στο υπέδαφος και αποτελεί μια δεξαμενή φυσικού αερίου. Μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν ασύμφορη η διαδικασία απόσπασης του αερίου από τον σχιστόλιθο, μέχρι που αναπτύχθηκε η μέθοδος της υδραυλικής ρωγμάτωσης. Με τη μέθοδο αυτή διοχετεύονται μέσω αγωγών και υπό υψηλότατη πίεση στα σχιστολιθικά στρώματα νερό, άμμος και χημικές ουσίες. Προκαλείται έτσι ρωγμάτωση ή διάρρηξη των πετρωμάτων και απελευθερώνεται το αέριο, το οποίο συλλέγεται στη συνέχεια από τους αγωγούς.
Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιείται ήδη ευρέως στις ΗΠΑ, όπου από τα 4 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προερχόμενου από σχιστόλιθο, το 2009, έφτασαν τα 67 δισ. κυβικά μέτρα, καλύπτοντας ήδη από τότε το 10% της εγχώριας κατανάλωσης αερίου. Ειδικά την τελευταία διετία η εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου στις ΗΠΑ αναπτύσσεται με ταχύτατο ρυθμό, χωρίς προς το παρόν να ακολουθούν με την ίδια ζέση οι άλλες χώρες.
Το ερώτημα όμως της αξιοποίησης ή όχι της ενέργειας από σχιστόλιθο αφορά σχεδόν όλο τον κόσμο. Πρόσφατα, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Ασημάκης Παπαγεωργίου, σημείωσε ότι υπάρχουν ενθαρρυντικά προκαταρκτικά ευρήματα ως προς την ύπαρξη σχιστολιθικού αερίου στη Βόρεια Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αφήσει στην ευχέρεια κάθε κράτους-μέλους την απόφαση για την αξιοποίηση ή όχι του σχιστολιθικού αερίου, επεξεργάζεται όμως πλαίσιο για τις προϋποθέσεις της υδραυλικής ρωγμάτωσης, καθώς οι τωρινές ρυθμίσεις είναι ανεπαρκείς.
Αντιρρήσεις Από την πλευρά σειράς περιβαλλοντικών οργανώσεων υπάρχουν σοβαρές αντιρρήσεις στην απόσπαση αερίου από τα σχιστολιθικά πετρώματα. Πέρα από τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εγκατάστασης της εξορυκτικής δραστηριότητας (μεγάλοι δρόμοι και εγκαταστάσεις, που οδηγούν σε αποψίλωση περιοχών), το πρώτο πρόβλημα αφορά τις μεγάλες απαιτήσεις σε νερό. Κι αυτό παρότι μέρος του νερού επαναχρησιμοποιείται, αλλά μέχρι ενός ορίου. Το πιο σημαντικό είναι ότι στο υγρό ρωγμάτωσης υπάρχει πλήθος χημικών προσθέτων (στα οποία περιλαμβάνονται και τοξικές, αλλεργιογόνες, μεταλλαξιογόνες και καρκινογόνες ουσίες), ενώ το νερό που επιστρέφει στην επιφάνεια μπορεί να περιέχει επιπλέον μεθάνιο, βαρέα μέταλλα και ραδιενεργές ουσίες. Οι ποσότητες αυτές ύδατος καταλήγουν τελικά στο περιβάλλον προκαλώντας ρύπανση των επιφανειακών ή υπόγειων υδάτων.
Επίσης, καθ’ όλη την παραγωγική διαδικασία εκπέμπονται ατμοσφαιρικοί ρύποι, όπως διοξείδιο του θείου, οξείδια του αζώτου, πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, οξείδια του άνθρακα λόγω καύσης, ενώ τοξικές χημικές ουσίες εκλύονται λόγω εξάτμισης μέσω των λυμάτων. Η μεγάλη κατανάλωση καυσίμων κατά την έρευνα, την εξόρυξη και την επεξεργασία του σχιστολιθικού αερίου οδηγεί στην έκλυση στην ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα (CO2), ενώ συχνά παρατηρούνται και ανεξέλεγκτες εκπομπές μεθανίου από την ίδια τη ρωγμάτωση. Σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέσω της χρήσης σχιστολιθικού αερίου, είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του κλασικού φυσικού αερίου, ενώ μπορεί να ξεπερνά και 20% την καύση άνθρακα (Πανεπιστήμιο Κορνέλ ΗΠΑ).
Επιπλέον, η υδραυλική ρωγμάτωση μπορεί να προκαλέσει μικροσεισμούς. Για όλους αυτούς τους λόγους απαιτείται μια πολύ πιο ολοκληρωμένη συζήτηση για την αξιοποίηση του σχιστολιθικού αερίου.

Του Γιάννη Ελαφρού από την Καθημερινή