Συνέδριο ΙΕΝΕ για την ενέργεια: Επείγει η λήψη αποφάσεων για θεσμικές αλλαγές και αντιμετώπιση των προβλημάτων της Ελληνικής αγοράς ενέργειας

Τα σοβαρά ζητήματα που απασχολούν την ενεργειακή αγορά σε αυτή τη φάση βρέθηκαν στο επίκεντρο της έναρξης του 17^ουεθνικού συνεδρίου ενέργειας, που διοργάνωσε το ΙΕΝΕ, με αντικείμενο τη γεωπολιτική και αναπτυξιακή διάσταση του ελληνικού ενεργειακού συστήματος.

Προσκεκλημένος ομιλητής στο επίσημο γεύμα της πρώτης ημέρας του συνεδρίου ήταν ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Μάκης Παπαγεωργίου, ο οποίος εστίασε στην ανάγκη αντιμετώπισης των επειγόντων θεμάτων που απασχολούν σήμερα την ενεργειακή αγορά. Ειδικότερα,αναφερόμενος στην κρίση ρευστότητας του κλάδου επισήμανε ότι «στην προσπάθεια μας δεν μας δόθηκε και δεν ζητήσαμε να μας δοθεί καμία περίοδος χάριτος.Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με ένα υπέρογκο έλλειμμα στο ΛΑΓΗΕ που απειλούσε με πλήρη εκτροχιασμό την ενεργειακή αγορά. Σε μια χώρα με τραυματισμένη αξιοπιστία, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, το τελευταίο που έλειπε ήταν μια πιθανή ενεργειακή κατάρρευση». Η κυβέρνηση, είπε ο κ. Παπαγεωργίου, ανέλαβε το πηδάλιο ένα βήμα πριν από τη σύγκρουση, την οποία καλείται να αποτρέψει με αποφάσεις και σε συνεννόηση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και τις επιχειρήσεις.
Για την εξυγίανση των ΑΠΕ ο υφυπουργός είπε ότι το πρώτο βήμα πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο, αλλά απαιτούνται ακόμη περισσότερα μέτρα για να αρθούν οι στρεβλώσεις που αφορούν στην ευρύτερη αγορά ηλεκτρισμού.Στο πλαίσιο αυτό θα ακολουθήσει σύντομα η ανακοίνωση νέων μέτρων που θα εξαλείψουν εν τέλει το έλλειμμα. Ο κ. Παπαγεωργίου επισήμανε ότι η κυβέρνηση θα λάβει υπόψη τις σοβαρές θυσίες που έχει κάνει ο ελληνικός λαός, αλλά και τις δυσμενείς συνθήκες που αντιμετωπίζει για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα τιμολόγια της ΔΕΗ. Ο ίδιος διαβεβαίωσε ότι δεν θα υπάρξει καμία αύξηση τιμολογίων ως τα τέλη του έτους και από το 2013 θα υπάρξει ειδικός σχεδιασμός για το θέμα αυτό, σε συνάρτηση με την απελευθέρωση των τιμολογίων.
Σε ό,τι αφορά τις διεθνείς και γεωστρατηγικές συνεργασίες ο κ. Παπαγεωργίου ανέφερε ότι στόχος της κυβέρνησης είναι να γίνει η Ελλάδα σημείο αναφοράς στον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, με ισχυρή συμμετοχή στα δίκτυα ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου.
Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο πρόεδρος του ΙΕΝΕ Γιάννης Δεσύπρης, ο οποίος υπογράμμισε το ρόλο του Ινστιτούτου στην προαγωγή εποικοδομητικού διαλόγου για τα ενεργειακά θέματα της ευρύτερης περιοχής της Νοτιοανατοικής Ευρώπης. Ειδική αναφορά έκανε στην ομιλία του στη ΡΑΕ, επισημαίνοντας ότι ο Ρυθμιστής, με τις δυνάμεις που του έχουν διατεθεί κάτω από δύσκολες οικονομικές συνθήκες, καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της αγοράς. «Όμως, εκ των πραγμάτων, στο ελληνικό ενεργειακό σύστημα, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί και εδραιωθεί τα τελευταία 50 χρόνια, αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να διαμορφωθούν οι συνθήκες να εισακούεται ο Ρυθμιστής, κυρίως από τις κρατικές επιχειρήσεις». Αυτό, κατά τον κ. Δεσύπρη, απαιτεί αλλαγή κουλτούρας και η προσαρμογή της ενεργειακής αγοράς σε αυτή τη νέα κουλτούρα θα μειώσει το ρυθμιστικό ρίσκο και θα βοηθήσει τις μελλοντικές επενδύσεις. «Θα εδραιώσει την εμπιστοσύνη των εταίρων μας ότι αποδεχόμαστε τους κοινούς δι-εταιρικούς κανόνες. Ότι γνωρίζουμε –και βεβαίως γνωρίζουμε διότι συμμετέχουμε στη διαμόρφωση- την ενιαία εσωτερική αγορά και του target model του2014». Ο κ. Δεσύπρης υπογράμμισε ότι αυτή η προσαρμογή θα καταστήσει τη χώρα σημείο αναφοράς σταθερών κοινοτικών κανόνων για όλη την περιοχή της Ν.Α.Ευρώπης και θα εξυπηρετήσει τα μελλοντικά διασυνοριακά έργα κοινοτικού ενδιαφέροντος».
Αναφερόμενος, εξάλλου, στην ανάγκη πρόσβασης όλων των συμμετεχόντων της αγοράς στους ενεργειακούς πόρους της χώρας επισήμανε ότι«ο στόχος είναι κοινός: να δοθεί ουσιαστικά η δυνατότητα στον καταναλωτή να επιλέγει τον πάροχο ενεργειακών υπηρεσιών, ανταγωνιστικού κόστους και ικανοποιητικής αξιοπιστίας. Αυτό δεν μπορεί να καταστεί εφικτό χωρίς τον έλεγχο του κόστους παραγωγής και εάν το μοντέλο της αγοράς δεν μπορεί να το διασφαλίσει τότε πρέπει κι αυτό να προσαρμοσθεί».
Στα αριθμητικά δεδομένα που υπογραμμίζουν τη σημασία του ενεργειακού κλάδου στην αναπτυξιακή προοπτική της ελληνικής οικονομίας αναφέρθηκε από την πλευρά του ο αντιπρόεδρος και γενικός διευθυντής του ΙΕΝΕ Κωστής Σταμπολής. Όπως είπε, η συμμετοχή του ενεργειακού τομέα στο ΑΕΠ ανέρχεται σε περίπου 5%, ενώ στην τελευταία 4ετία, 2009-2011, οι επενδύσεις που έγιναν στον κλάδο ανέρχονται σε 8 δισ. Ευρώ. Η εξέλιξη του ενεργειακού τομέα στο ίδιο διάστημα υπήρξε εντυπωσιακή. Από 540 MW που είχαν το 2009 οι ανεξάρτητοι παραγωγοί,έφθασαν σήμερα στα 2600 MW,η εγκατεστημένη ισχύς ΑΠΕ από 1000 MW ανήλθε σε 2550 MW, ενώ η κατανάλωση φυσικού αερίου από 3,8 δισ. κ.μ. διαμορφώθηκε στα 4,5 δισ. κ.μ. Παράλληλα, καταγράφηκε μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρισμού κατά 16% και πτώση της κατανάλωσης πετρελαϊκών προϊόντων, που υπερβαίνει τα 20%. Η ανάπτυξη του ενεργειακού τομέα παρά τη μείωση του εγχώριου προιόντος αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός, υπογράμμισε ο κ.Σταμπολής. Σε αυτό το πλαίσιο η απελευθέρωση της αγοράς και το ρυθμιστικό καθεστώς γενικότερα, μαζί με τους ευρωπαϊκούς στόχους και την εξέλιξη της τεχνολογίας παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Στα αλλεπάλληλα λάθη που έγιναν από την πολιτεία τα τελευταία δυόμισι στην ενεργειακή αγορά αναφέρθηκε ο πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΙΕΝΕ, καθηγητής Παντελής Κάπρος. Τα λάθη αυτά εστιάζονται, στην αλόγιστη ανάπτυξη των ΑΠΕ και των εγγυημένων τιμών, στον τρόπο εφαρμογής του μοντέλου της αγοράς, στο πλαίσιο του τρίτου ενεργειακού πακέτου, στην αδυναμία ρύθμισης των τιμολογίων υψηλής τάσης και την είσπραξη του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας μέσω των τιμολογίων της ΔΕΗ.
«Το Κράτος δεν χρειαζόταν τα τρία αυτά χρόνια να περιμένει την τρόικα να υποδείξει και να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις και αλλαγές σε ζητήματα τα οποία προφανώς έπασχαν και έπρεπε να διορθωθούν», τόνισε ο κ.Κάπρος. «Αυτά όλα τα λέγαμε κάθε χρόνο εδώ στα συνέδρια του ΙΕΝΕ, αλλά το κράτος αδιαφορούσε ακολουθώντας πολιτική λαϊκισμού και μικροπολιτικού συμφέροντος. Θα έπρεπε μόνοι μας και έγκαιρα να έχουμε προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις αυτές. Η τρόικα και τις επιβάλλει βίαια αλλά και κακότεχνα,με συνέπεια μειωμένη αποτελεσματικότητα». Οι παρεμβάσεις που σχεδιάζονται θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές, υπογράμμισε ο ομιλητής. «Οι επιχειρήσεις της αγοράς, έχοντας εγγράψει ζημίες και υπό χρηματοδοτική ασφυξία, κινδυνεύουν από περαιτέρω κακούς χειρισμούς. Η τυχόν βιαστική αλλαγή του μοντέλου της αγοράς χωρίς να υπάρξουν προηγουμένως συνθήκες ανάπτυξης καθετοποιημένου ανταγωνισμού μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια επιχειρήσεων που έχουν παραγωγικά πάγια στοιχεία. Η επιβεβλημένη ρύθμιση των τιμών πώλησης στη βαριά βιομηχανία,με όποιο τρόπο και αν γίνει, πρέπει να συνοδεύεται από αντισταθμίσεις μέσω άλλων τιμολογίων. Η μετακύλιση του πλήρους, ελεγμένου κόστους στις τιμές πρέπει να προσεχθεί, αλλιώς θα κινδυνέψει η ίδια η ΔΕΗ και κατά συνέπεια η λοιπή αγορά. Με άλλα λόγια υπό τις παρούσες συνθήκες, είναι προτιμότερη μία συντηρητική πολιτική αλλαγών στην αγορά, με γνώμονα τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων».
Για την πρόσβαση τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς υπερθεμάτισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ Αρθούρος Ζερβός. Ο ίδιος επανέλαβε την πάγια θέση της Επιχείρησης για σύνδεση των τιμολογίων λιανικής με τη χονδρεμπορική αγορά, υποστήριξε ότι οι πρόσφατες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου ακυρώνουν τις αιτιάσεις για καταχρηστική θέση της ΔΕΗ και δεν υπαγορεύουν διορθωτικά μέτρα και υπέδειξε την ανάγκη η ΡΑΕ να περιορίσει τις παρεμβάσεις της στη χονδρεμπορική αγορά, για να μπορέσει, όπως είπε, να λειτουργήσει ο ανταγωνισμός.
Ο κ. Ζερβός υποστήριξε ότι το μοντέλο ΝΟΜΕ λειτουργεί εκτός του πλαισίου της ελεύθερης αγοράς, καθώς περιλαμβάνει ρυθμιζόμενες παρεμβάσεις, δεν είναι επαρκώς δοκιμασμένο και επιπλέον έχει δεχθεί αρνητική κριτική. Αντίθετα, το μοντέλο των VPPs, κατά τον ίδιο, έχει μη ρυθμιζόμενες λειτουργίες, με βασική προϋπόθεση της υιοθέτησης του, η ενέργεια που δημοπρατείται να διατίθεται για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης σε όλες τις κατηγορίες καταναλωτών και σε όλες τις τάσεις. Ο μάνατζερ της ΔΕΗ συμφωνεί με τη ΡΑΕ για την αναγκαιότητα αναδιοργάνωσης της ενεργειακής αγοράς,διατυπώνοντας τις προτάσεις της Δημόσιας Επιχείρησης προς την κατεύθυνση αυτή.Έτσι, η ΔΕΗ συμφωνεί μεν για την αναθεώρηση των ΑΔΙ, αλλά ζητά την κατάργηση του μηχανισμού ανάκτησης μεταβλητού κόστους ( cost recovery). Για το τελευταίο είπε ότι πρόκειται για «ιδιάζουσα ελληνική πρωτοτυπία», η χρήση του οποίου κατέληξε ως κατάχρηση από τους ιδιώτες παραγωγούς. Στο πρώτο εξάμηνο του 2012 ο μηχανισμός αυτός στοιχίζει στη ΔΕΗ 132 εκατ. Ευρώ και για το σύνολο του έτους εκτιμάται ότι θα φθάσει στα 300 εκατ. Ευρώ.
Εφιαλτικό έχει γίνει για την αγορά το θέμα της ρευστότητας, τόνισε ο πρόεδρος του ΕΣΗΑΠΕ Γιώργος Περιστέρης. Σε συνδυασμό με την επικείμενη ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ ο ίδιος επισήμανε ότι «βαδίζουμε σε άγνωστα νερά», καθώς είναι άγνωστο αν ο ιδιώτης που θα αγοράσει την εταιρία θα εξακολουθήσει την ίδια πολιτική ανοχής στις οφειλές των πελατών της. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Περιστέρης, οι οφειλές ΛΑΓΗΕ και ΑΔΜΗΕ στο σύνολο της αγοράς υπολογίζονταν στα 800 εκατ. Ευρώ στις αρχές Σεπτεμβρίου και εκτιμάται ότι θα φθάσουν στο 1 δισ. Ευρώ στα τέλη του έτους. Οι παραγωγοί ΑΠΕ, τόνισε ο κ. Περιστέρης, δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια τους και καθώς τα τοκοχρεωλύσια λήγουν στο τέλος του έτους αναμένεται να δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα. Ακόμη, ο κ. Περιστέρης αναφερόμενος στην κριτική που διατυπώνεται για τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ εξέφρασε την άποψη ότι θα πρέπει να γίνεται διαχωρισμός στο κόστος κάθε τεχνολογίας «και να μην μιλάμε γενικά για τη διείσδυση των ΑΠΕ». Σημασία, κατά τον ίδιο, έχει η προστιθέμενη αξία που δημιουργεί η κάθε τεχνολογία, η οποία είναι μεγαλύτερη στις μικρού κόστους.
Δεν μπορεί να υπάρξει ανοικτή αγορά ενέργειας, χωρίς την απευθείας πρόσβαση των ιδιωτών στα φθηνά καύσιμα, τόνισε ο εκπρόσωπος του ΕΣΑΗ Ντίνος Μπενρουμπή. Εάν δεν γίνει πλήρης απελευθέρωση της αγοράς, δεν θα ανοίξει ούτε η αγορά της λιανικής, επισήμανε ο ίδιος. Η υιοθέτηση μεταβατικών μηχανισμών έγινε για τη μετάβαση στην επόμενη φάση της αγοράς, είπε ο κ.Μπενρουμπή. «Δεν είναι σωστό, συνεπώς, να ζητάμε να καταργηθούν αυτοί οι μηχανισμοί, χωρίς να έχει συντελεσθεί ακόμη η μετάβαση. Να μην βάζουμε το κάρο μπροστά από το άλογο», τόνισε ο ομιλητής.Ο κ. Μπενρουμπή ζήτησε να υπάρξει εξορθολογισμός του μηχανισμού στήριξης των ΑΠΕ και να μειωθεί το κόστος του φυσικού αερίου.
Δεν μπορούμε να αφήσουμε το Σύστημα να καταρρεύσει,τόνισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΠΑ Χάρης Σαχίνης, αναφερόμενος στα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζει η αγορά. Ο ΑΔΜΗΕ και ο ΛΑΓΗΕ χρωστούν στους ιδιώτες παραγωγούς, όπως είπε ο ίδιος, περί τα 400 εκατ. Ευρώ,ενώ οι ιδιώτες οφείλουν στη ΔΕΠΑ περί τα 350 εκατ. Ευρώ. «Ελπίζουμε να ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα, για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Ως τότε η ΔΕΠΑ θα εξακολουθήσει να χρηματοδοτεί την αγορά, για να μην καταρρεύσει το Σύστημα».Παρά την ύπαρξη της οικονομικής κρίσης η αγορά φυσικού αερίου εξακολουθεί και μεγαλώνει. Η αύξηση φυσικού αερίου στην κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας υπολογίζεται στο 12% το 2011.
Αναφερόμενος στις προσπάθειες της ΔΕΠΑ για τη διατήρηση ανταγωνιστικών τιμών φυσικού αερίου ο κ. Σαχίνης ανέφερε ότι φέτος το φυσικό αέριο θα είναι κατά 30% φθηνότερο από το πετρέλαιο θέρμανσης, μετά την εξομοίωση των φόρων με το πετρέλαιο κίνησης. Η ΔΕΠΑ σχεδιάζει τη δημιουργία 4-5πρατηρίων πώλησης υγραερίου και σε αυτή τη φάση αναμένει τις σχετικές αδειοδοτήσεις.Εκτιμάται ότι ο σχεδιασμός αυτός θα προχωρήσει μέσα στο 2013. Ο κ. Σαχίνης αναγνώρισε ότι οι τιμές φυσικού αερίου στην Ελλάδα είναι ακριβές, όπως και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, γιατί, όπως είπε, δεν υπάρχουν hubs και ανάλογες υποδομές διασυνδέσεων μεταξύ των κρατών της περιοχής, για τη διαμόρφωση ανταγωνιστικών τιμών. Στο πλαίσιο μείωσης των τιμών της ΔΕΠΑ, η διοίκηση της εταιρίας έχει πετύχει μείωση των τιμών προμήθειας από την Gazprom και διατήρηση τους στα επίπεδα άλλων γειτονικών χωρών, όπως η Βουλγαρία, ενώ βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με την αλγερινή Sonatrac h, για αντίστοιχες μειώσεις. «Αν δεν ευδοκιμήσουν οι διαπραγματεύσεις θα πάμε σε διαιτησία», είπε ο κ. Σαχίνης. Για τη διευκόλυνση των ηλεκτροπαραγωγών η ΔΕΠΑ προτίθεται να αναλάβει μια σειρά πρωτοβουλιών, όπως, η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε δύο συμβάσεις (μία με τη μεταφορά φυσικού αερίου και μία χωρίς), η πρόσβαση τους στο χαρτοφυλάκιο προμηθειών της ΔΕΠΑ μέσω ηλεκτρονικών δημοπρασιών, η αγοραπωλησία ΥΦΑ εντός της δεξαμενής, εκχωρήσεις δυναμικότητας σε σημεία εσόδου χωρίς ανταλλάγματα, κλπ.
Στη λειτουργία του κλάδου ενέργειας στην Κύπρο αναφέρθηκε ο πρόεδρος της ΡΑΕΚ Γιώργος Σιαμμάς. Όπως είπε, προτεραιότητα της Κυπριακής προεδρίας είναι η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τις ενεργειακές υποδομές. Έργα κοινού ενδιαφέροντος με την Ελλάδα και το Ισραήλ έχουν κατατεθεί από ιδιώτες. Ωστόσο, ο κ. Σιαμμάς επισήμανε ότι θα προωθηθούν μόνον εκείνα που αποδειχθούν τεχνικά εφικτά και οικονομικά βιώσιμα. Ακόμη, ο πρόεδρος της ΡΑΕΚ υπογράμμισε την ανάγκη οι Ρυθμιστικές Αρχές Ελλάδος και Κύπρου να ενισχυθούν με ανθρώπινο δυναμικό, προκειμένου να ανταποκριθούν στον αυξημένο ρόλο τους.
Οι εργασίες του συνεδρίου ολοκληρώνονται, αύριο,Τετάρτη, στις εγκαταστάσεις του Ευγενιδείου.