Επιστολή Συνηγόρου του Πολίτη για τη θέσπιση μέτρων των εργαζομένων στη ΔΕΗ

Αρ. πρωτ.: 6017.2.1
Ειδικoί Επιστήμονες: Σοφία Αμοριανού, Αγγελική Σαλαμαλίκη
Τηλ: 2107289815 /629 Αθήνα, 27.05.09

Προς: κ. Δημήτριο Κοντό, Γενικό Γραμματέα Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας

Αξιότιμε κύριε Γενικέ Γραμματέα,

Στο Συνήγορο του Πολίτη έχει υποβληθεί αναφορά του συνδικάτου εργαζομένων στην ενέργεια «Εργατική Αλληλεγγύη», με αριθ. πρωτ. 6017/27.03.09, σχετικά με τη θέσπιση μέτρων για τους εργαζόμενους της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (ΔΕΗ), που απασχολούνται σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες στην εξόρυξη και επεξεργασία του λιγνίτη, είτε με τη μορφή της μείωσης του ημερήσιου ωραρίου είτε ως πρόσθετη άδεια με αποδοχές, κατόπιν σχετικής απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ι. Ιστορικό
Τον Απρίλιο του 2005 υποβλήθηκε στο Συμβούλιο της Ευρώπης η με αριθ. 30/2005 συλλογική καταγγελία κατά της Ελλάδας από τη διεθνή Μη Κυβερνητική Οργάνωση Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΙΜΔΑ), στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου Συλλογικών Καταγγελιών του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη (ΕΚΧ). Το 2007 εκδόθηκε απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων (ΕΕΚΔ), που υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Φεβρουάριο 2008 με αριθμό Resolution CM/ResChS (2008)1. Με την απόφαση αυτή διαπιστώθηκε η παραβίαση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη εκ μέρους της Ελλάδας και συγκεκριμένα η παραβίαση του άρθρου 11 που αφορά στο δικαίωμα για προστασία της υγείας, του άρθρου 3 παρ. 2 που αφορά στο δικαίωμα για ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας και του άρθρου 2 παρ. 4 που αφορά στο δικαίωμα για δίκαιους όρους εργασίας και προβλέπει είτε μείωση της διάρκειας της εργασίας είτε συμπληρωματική άδεια με αποδοχές ως αποζημίωση για τους εργαζομένους, που απασχολούνται σε επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες. Με την απόφαση αυτή το Συμβούλιο των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης κάλεσε το Κράτος να εξασφαλίσει την αποτελεσματικότητα των δικαιωμάτων που παραβιάσθηκαν, λαμβάνοντας ειδικά μέτρα για τη συμμόρφωση με τον Χάρτη [παραπομπή 1 στο τέλος του κειμένου].
Έκτοτε, παρά τις επανειλημμένες οχλήσεις προς το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας εκ μέρους τόσο του συνδικάτου εργαζομένων στην ενέργεια «Εργατική Αλληλεγγύη» με το υπ. αριθ. 48/19/05/2008 έγγραφό του όσο και του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Νομού Κοζάνης με το υπ. αριθ 76/08-09-2008 έγγραφό του, εκ μέρους βουλευτών στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου με τις υπ. αριθ. 3381/18.06.2008, υπ. αριθ 3524/31.03.2009 και υπ. αριθ. 3526/31.03.2009 Αναφορές και εκ μέρους του ΙΜΔΑ με το υπ. αριθ. 10/6.3.2009 έγγραφό του, κανένα μέτρο δεν έχει ληφθεί μέχρι σήμερα για την εφαρμογή της απόφασης και τη συμμόρφωση με τις διατάξεις του Χάρτη.
Το Υπουργείο ήδη τον Ιούλιο 2008, με την υπ΄ αρ. πρωτ. 1900/ 17.07.08 απάντηση του στη Βουλή, ενημέρωσε ότι «Το θέμα της εφαρμογής του άρθρου 2 παρ. 4 του ΕΚΧ τέθηκε στο πλαίσιο της εξέτασης της 17ης Έκθεσης της Ελλάδας για την εφαρμογή του ΕΚΧ» και εξέφρασε «την πρόθεση επανεξέτασης της εφαρμογής του άρθρου 2 παρ. 4 από την Ελλάδα και των υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτό, και συγκεκριμένα τη δυνατότητα χορήγησης πρόσθετων ημερών διακοπών σε κάποιες ειδικές κατηγορίες εργαζομένων που δεν έχουν τέτοιο δικαίωμα». Τέλος τόνισε ότι «Κατά την επανεξέταση του άρθρου αυτού, είναι στις προθέσεις του Υπουργείου να ζητηθεί και η γνώμη των κοινωνικών εταίρων».
Στη συνέχεια, τον Απρίλιο 2009 με νεώτερη απάντηση του με αριθ. πρωτ. 4897/23.04.09 στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, το Υπουργείο περιορίζεται να ενημερώσει ότι, ενόψει της εξέτασης της επόμενης Ετήσιας Έκθεσης της Ελλάδας ενώπιον του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Οκτώβριο του 2009, «ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας καλεί τον Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΔΕΗ Α.Ε. και τη Γενική Ομοσπονδία Προσωπικού ΔΕΗ, τα δύο μέρη που διαβουλεύονται για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, να λάβουν υπόψη τους κατά τη σύναψη της επόμενης Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, την ανωτέρω απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων καθώς και την απόφαση της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης».

Ωστόσο, ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ Α.Ε., απευθυνόμενος στον Υπουργό Ανάπτυξης για το ίδιο θέμα στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, με το 3385/2-7-08 έγγραφό του ισχυρίζεται ότι «οι εργαζόμενοι στα ορυχεία απολαμβάνουν ήδη τη νομική προστασία που προβλέπεται στο άρθρο 2 και 4 του Χάρτη, δεδομένου ότι αναγνωρίζεται ότι εκτελούν σκληρή ή επικίνδυνη εργασία και έχουν το δικαίωμα να συνταξιοδοτηθούν σε χαμηλότερο όριο ηλικίας (μείωση του αριθμού ετών έκθεσης)» ενώ «οι εργαζόμενοι σε βάρδια στα ορυχεία και στους σταθμούς παραγωγής δικαιούνται συμπληρωματική άδεια (επιπλέον της κανονικής άδειας) πέντε (5) ημερών με αποδοχές ετησίως». Σε νεώτερη απάντηση του με αριθ. 1569/16-4-09, επικαλείται ως αντισταθμιστικά μέτρα σε συμμόρφωση με το Χάρτη την πρόωρη συνταξιοδότηση λόγω υπαγωγής των εργαζομένων στον Κανονισμό των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελμάτων (ΒΑΕ) και θεωρεί ότι οι ειδικές άδειες που προβλέπονται από τη νομοθεσία για όλους τους εργαζόμενους, όπως οι γονικές άδειες, οι άδειες ασθενείας, οι αιμοδοτικές, σπουδαστικές κ.λπ. «στο σύνολό τους συνεπάγονται μειωμένη διάρκεια εργασίας και δικαίωμα απουσίας». Τέλος, διαβεβαιώνει ότι μετά την επανεξέταση από την κυβερνητική Επιτροπή του άρθρου 2 παρ. 4 του ΕΚΧ, «η Επιχείρηση θα προσαρμοστεί στην κυβερνητική πολιτική σχετικά με την ανάληψη πρόσθετων αντισταθμιστικών μέτρων για όσους εργαζόμενους εκτίθενται σε επαγγελματικούς κινδύνους».

Στην αναφορά του προς το Συνήγορο του Πολίτη το συνδικάτο «Εργατική Αλληλεγγύη» ισχυρίζεται ότι η ειδική άδεια με αποδοχές πέντε (5) ημερών δόθηκε μόνο στους εργαζόμενους σε εναλλασσόμενες φυλακές της ΔΕΗ και καθιερώθηκε «για λόγους κοινωνικής απομόνωσης της κατηγορίας αυτής των εργαζομένων», όπως προκύπτει από την υπ. αριθμ. 273/85 απόφαση της Διοίκησης, που προσκομίσθηκε στην Ανεξάρτητη Αρχή. Επίσης, το συνδικάτο επικαλείται την Επιχειρησιακή Συλλογική Σύμβαση Εργασίας Προσωπικού Ελληνικών Ταχυδρομείων (ΕΛΤΑ), έτους 1991, με την οποία δόθηκε ειδική άδεια απουσίας δέκα (10) ημερών με αποδοχές στο προσωπικό των ΕΛΤΑ, που εργάζεται στο Θριάσιο Πεδίο, στη Μεγαλόπολη, στην Κοζάνη, στην Πτολεμαΐδα, στον Κρόκο και στο Αμύνταιο. Με βάση τα παραπάνω, το συνδικάτο «Εργατική Αλληλεγγύη» διεκδικεί τη μείωση του ωραρίου κατά μία (1) ώρα ημερησίως χωρίς μείωση των αποδοχών ή την αύξηση των ημερών αδείας με αποδοχές κατά είκοσι (20) ημέρες, για αναπλήρωση των βλαβερών επιπτώσεων στην υγεία των εργαζομένων.

ΙΙ. Νομικό πλαίσιο
Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 4, του ΕΚΧ [παραπομπή 2 στο τέλος του κειμένου]:
«Για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος για δίκαιους όρους εργασίας, τα Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση:[….] 4 Να εξασφαλίζουν στους εργαζόμενους που απασχολούνται σε ορισμένες επικίνδυνες ή ανθυγιεινές εργασίες είτε μείωση της διάρκειας της εργασίας είτε συμπληρωματική άδεια με αποδοχές»
Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 2, του ΕΚΧ:
«Για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος για ασφαλείς και υγιεινές συνθήκες εργασίας, τα Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση: [….] 2. να καθορίζουν μέτρα ελέγχου της εφαρμογής των κανονισμών αυτών».
Σύμφωνα με το άρθρο 11 του ΕΚΧ:
«Για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος για προστασία της υγείας, τα Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να λαμβάνουν απευθείας, είτε με τη συνεργασία δημοσίων και ιδιωτικών οργανώσεων, κατάλληλα μέτρα που θα αποσκοπούν ιδίως:
1. στην εξάλειψη κατά το δυνατό των κινδύνων που απειλούν την υγεία
2. στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και υπηρεσιών ενημέρωσης για τη βελτίωση της υγείας και την ανάπτυξη ατομικής ευθύνης στο τομέα της υγείας
3. στην πρόληψη, κατά το δυνατό, των επιδημικών, ενδημικών και άλλων ασθενειών».
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με το σημείο 11, του Μέρους I, του ΕΚΧ, που καθορίζει τις κατευθυντήριες αρχές της κοινωνικής πολιτικής των κρατών-μελών:
«Tα Συμβαλλόμενα Μέρη αναγνωρίζουν ως στόχο της πολιτικής τους, που θα προωθήσουν με κάθε πρόσφορο μέσο, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, την εκπλήρωση των προϋποθέσεων για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης των ακόλουθων δικαιωμάτων και αρχών: [….]
11. Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωμα να επωφελείται από κάθε μέτρο που του επιτρέπει να απολαμβάνει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο υγείας».
Σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος:
«1. Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόμενου αγροτικού και αστικού πληθυσμού.
Όλοι οι εργαζόμενοι ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία ίσης αξίας.
2. Με νόμο καθορίζονται οι γενικοί όροι εργασίας, που συμπληρώνονται από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας συναπτόμενες με ελεύθερες διαπραγματεύσεις και, αν αυτές αποτύχουν, με τους κανόνες που θέτει η διαιτησία»
Σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος:
«3. Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων.»
Σύμφωνα με το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος[παραπομπή 3 στο τέλος του κειμένου]:
«1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων. Η σύνταξη δασολογίου συνιστά υποχρέωση του Κράτους. Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την Εθνική Οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον.»
Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 174 παρ. 1 της Συνθήκης περί Ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (κωδικοποιημένη)[παραπομπή 4 στο τέλος του κειμένου]:
«1. Η πολιτική της Κοινότητας στον τομέα του περιβάλλοντος συμβάλλει στην επιδίωξη των ακόλουθων στόχων:
-τη διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος,
-την προστασία της υγείας του ανθρώπου,
-τη συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων,
-την προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων».

ΙΙΙ. Επισημάνσεις
Στην απόφασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων υπενθυμίζει ότι ο Χάρτης είναι ένα ζωντανό διεθνές κείμενο, που έχει ως αντικείμενο την προστασία πραγματικών και όχι θεωρητικών δικαιωμάτων. Η Επιτροπή ερμηνεύει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που περιέχονται στο Χάρτη υπό το φως των σύγχρονων συνθηκών (194). Κατά συνέπεια, η Επιτροπή στηρίζεται στον αυξανόμενο δεσμό, που καθιερώνεται σήμερα από τα Συμβαλλόμενα Κράτη στο Χάρτη και από τους υπόλοιπους διεθνείς οργανισμούς, ανάμεσα στην προστασία της υγείας και την εγγύηση ενός υγιούς περιβάλλοντος, για να ερμηνεύσει το άρθρο 11 του Χάρτη ως το άρθρο που εγγυάται το δικαίωμα σε ένα υγιές περιβάλλον (195). Η Επιτροπή δράττεται της ευκαιρίας της προσφυγής, για να αποσαφηνίσει την ερμηνεία της για το δικαίωμα σε ένα υγιές περιβάλλον, λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές που αντλούνται από τη νομολογία άλλων οργάνων ελέγχου των δικαιωμάτων του ανθρώπου σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο (π.χ. του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κ.λπ.) (196). Επίσης, η Επιτροπή παραπέμπει και στο από 27.07.05 πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη για τις περιβαλλοντικές παραβάσεις των ΑΗΣ Ν. Κοζάνης (212).
Στην απόφασή της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων επισημαίνει, επίσης, ότι τα Κράτη, αποδεχόμενα το άρθρο 2 παρ. 4 του Χάρτη δεσμεύονται να παρέχουν στους εργαζόμενους που εκτίθενται σε επαγγελματικούς κινδύνους αποζημιώσεις σε χρόνο (232) και διαπιστώνει ότι η Ελλάδα ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια μια πολιτική πρόληψης και εξάλειψης των επαγγελματικών κινδύνων αντί μιας πολιτικής αποζημίωσης για τους κινδύνους αυτούς (233). Η Επιτροπή θεωρεί ότι η υποχρέωση των Κρατών βάσει του άρθρου 2 παρ. 4 συνίσταται στη λήψη μέτρων αποζημίωσης, όταν οι εργαζόμενοι εκτίθενται σε μόνιμους κινδύνους που δεν μπορούν να εξαλειφθούν ή να μειωθούν επαρκώς παρά την αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων πρόληψης και προστασίας (234) και ότι ο εξορυκτικός τομέας εξακολουθεί να είναι ένας ιδιαζόντως επικίνδυνος τομέας, στον οποίο οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων δεν μπορούν να εξαλειφθούν. Επομένως το Κράτος ήταν υποχρεωμένο να λάβει, εκτός από μέτρα πρόληψης και προστασίας, και μέτρα αποζημίωσης στον τομέα αυτό (235).
Ως προς το επιχείρημα της Ελληνικής Κυβέρνησης ότι δεν ευθύνεται για την έλλειψη διατάξεων που να ρυθμίζουν το θέμα αυτό στις συλλογικές συμβάσεις, η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι εάν τα Κράτη επιλέξουν να αφήσουν τις συλλογικές συμβάσεις να εξασφαλίσουν την εφαρμογή του Χάρτη, πρέπει το «Κράτος» να εγγυάται την αποτελεσματικότητα των δικαιωμάτων (238). Τέλος, στην παρούσα υπόθεση, ο ισχύων ελληνικός νόμος δεν επιβάλλει οι συλλογικές συμβάσεις να προβλέπουν μέτρα αποζημίωσης που να επιδιώκουν το σκοπό του άρθρου 2 παρ. 4, ακόμη κι αν οι κοινωνικοί εταίροι έχουν τη δυνατότητα προφανώς να το κάνουν. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή κρίνει ότι η διαδικασία της συλλογικής διαπραγμάτευσης δεν προσφέρει επαρκείς εγγυήσεις ώστε το άρθρο 2 παρ. 4 να γίνει σεβαστό. Επιπλέον, διαπιστώνει ότι η κυβέρνηση δεν έλαβε κανένα μέτρο a posteriori, για να εξασφαλίσει την αποτελεσματικότητα του δικαιώματος που εγγυάται το άρθρο 2 παρ. 4 (239).
Ως προς την επίκληση εκ μέρους του Υπουργείου της συλλογικής αυτονομίας για την εξέταση της απόφασης της ΕΕΚΔ κατά τη σύναψη της επόμενης Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, πράγματι η κατοχύρωση της συλλογικής αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων δημιουργεί ένα τεκμήριο εξουσίας για αυτόνομη συλλογική ρύθμιση του συνόλου των εργασιακών θεμάτων που αφορούν στις σχέσεις εργαζομένων και εργοδοτών. Ωστόσο, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη τόσο στη θεωρία όσο και στη νομολογία [παραπομπή 5 στο τέλος του κειμένου] το άρθρο 22 παρ. 2 Σ. αποτελεί φραγμό στη νομοθετική παντοδυναμία, χωρίς ωστόσο η κατοχύρωση της συλλογικής αυτονομίας [παραπομπή 6 στο τέλος του κειμένου] να καταργεί το δικαίωμα της πολιτείας να ρυθμίζει με νόμο οποιοδήποτε θέμα ανάγεται στον κύκλο των εργασιακών σχέσεων για το σύνολο ή μια κατηγορία εργαζομένων, αρκεί η πολιτειακή ρύθμιση να μην οδηγεί σε πλήρη αποδυνάμωση της συλλογικής αυτονομίας .
Σύμφωνα με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, «…Ειδικώτερον, δια του άρθρου 22 παρ. 2 του Συντάγματος, ως πρωταρχικός φορεύς της αρμοδιότητος ρυθμίσεως των εις τας εργασιακάς σχέσεις αναφερομένων θεμάτων αναγνωρίζεται ο νομοθέτης, δια της συγχρόνου όμως κατοχυρώσεως του θεσμού της συλλογικής αυτονομίας των επαγγελματικών οργανώσεων, τίθεται φραγμός εις την παντοδυναμίαν του νομοθέτου, κατά την ρύθμισιν των εν λόγω θεμάτων, ούτως ώστε να καθίσταται αντίθετος προς την συνταγματικήν ταύτην διάταξιν η άσκησις της νομοθετικής αρμοδιότητος κατά τρόπον άγοντα εις πλήρη αποδυνάμωσιν του ρηθέντος θεσμού. [….]. Εντεύθεν δεν αποκλείεται και η εξαντλητική έτι νομοθετική ρύθμισις συγκεκριμένου θέματος, αναφερομένου εις σχέσεις εργασίας, ήτοι ρύθμισις μη καταλείπουσα περιθώρια συμπληρώσεως του θέματος τούτου δια συλλογικής συμβάσεως εργασίας ή αποφάσεως διαιτησίας εφ' όσον αι εργασιακαί σχέσεις της οικείας κατηγορίας μισθωτών, εν τω συνόλω των ορώμεναι, δεν ρυθμίζονται υπό του νομοθέτου κατά τρόπον περιστέλλοντα την συλλογικήν αυτονομίαν μέχρι σημείου πλήρους αποδυναμώσεώς της […]» [παραπομπή 7 στο τέλος του κειμένου].
Όταν το κοινωνικό κράτος, ως εργασιακός νομοθέτης, διαμορφώνει τη θεσμική διάπλαση της σχέσης εργασίας, θέτοντας κατώτατα όρια προστασίας της εργασίας, δρα ως ρυθμιστικό όργανο έξω και πάνω από τα αντιτιθέμενα συμφέροντα εργοδοτών και εργαζομένων, αναπτύσσοντας την κοινωνική πολιτική του κράτους [παραπομπή 8 στο τέλος του κειμένου]. Οι όροι εργασίας που δημιουργεί ο νομοθέτης έχουν ως δικαιολογητικό λόγο, που εξυπηρετεί το γενικό συμφέρον, την προστασία των εργαζομένων. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται το κρατικό προστατευτικό δίκαιο της εργασίας [παραπομπή 9 στο τέλος του κειμένου].
Η απόφαση της ΕΕΚΔ, που διαπιστώνει παραβίαση εκ μέρους της Ελλάδας του ΕΚΧ, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αποτελεί ειδικό λόγο δημοσίου συμφέροντος που επιτρέπει τη νομοθετική κανονιστική ρύθμιση των όρων εργασίας μιας κατηγορίας εργαζομένων, χωρίς να περιστέλλει τη συλλογική αυτονομία, αφού στην προκειμένη περίπτωση η δράση του νομοθέτη περιορίζεται μόνο στη δημιουργία κατωτάτων ορίων όρων και συνθηκών εργασίας.
Πράγματι, η απόφαση της ΕΕΚΔ θεωρεί ως minimum κατοχύρωσης του δικαιώματος του άρθρου 2 παρ. 4 του ΕΚΧ τα αντισταθμιστικά μέτρα μείωσης της διάρκειας εργασίας ή συμπληρωματικής άδειας με αποδοχές για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες στην εξόρυξη και επεξεργασία του λιγνίτη. Σε συνδυασμό με την προστασία του δικαιώματος σε ένα υγιές περιβάλλον, το Κράτος οφείλει να λάβει κάθε χρήσιμο μέτρο για να βελτιώσει, πέρα από την κατοχύρωση του minimum όπως ορίζεται στην απόφαση, την προστασία των προαναφερόμενων δικαιωμάτων, προκειμένου να τηρήσει τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας [παραπομπή 10 στο τέλος του κειμένου].
Κατόπιν τούτων, ο Συνήγορος του Πολίτη σας παρακαλεί να επανεξετάσετε το θέμα χορήγησης αντισταθμιστικών μέτρων, είτε με τη μορφή της μείωσης του ημερήσιου ωραρίου είτε ως πρόσθετη άδεια με αποδοχές, για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες στην εξόρυξη και επεξεργασία του λιγνίτη, επισημαίνοντάς σας ότι η παραχώρηση της άσκησης της ρυθμιστικής σας αρμοδιότητας στους κοινωνικούς εταίρους όσον αφορά στα κατώτατα όρια όρων και συνθηκών εργασίας κατά την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων του ΕΚΧ, δεν παρέχει επαρκείς εγγυήσεις για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης των δικαιωμάτων αυτών στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει η χώρα από το Χάρτη.

Με τιμή,
Γιάννης Σακέλλης
Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

Χρύσα Χατζή
Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
1. «Πρόκειται για την διαδικασία των συλλογικών καταγγελιών, διαδικασία με βάση την αρχή της εκατέρωθεν ακροάσεως που καταλήγει σε μια διαπιστωτική απόφαση παραβίασης ή μη παραβίασης του Χάρτη. Έστω κι αν το όργανο που παίρνει αυτή την απόφαση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων, δεν έχει διαμορφωθεί τυπικά ως Δικαστήριο, οι αποφάσεις της είναι, κατ’ ουσίαν, δικαιοδοτικές πράξεις. Έτσι η διαδικασία αυτή αποτελεί την απόδειξη ότι τα κοινωνικά δικαιώματα δεν είναι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά ελέγξιμα και μπορεί επομένως να χρησιμεύσει ως πρότυπο για άλλα διεθνή ή υπερκρατικά κείμενα» στο Αλιμπράντης, Νικήτας, επιμέλεια, Τα Κοινωνικά Δικαιώματα σε υπερεθνικό επίπεδο ανά τον κόσμο - Προκλήσεις και Προοπτικές, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2008, σ. 25.

2. Αμίτση, Γαβριήλ, Ν., επιμέλεια, Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης – Το θεσμικό Πλαίσιο, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1999

3. Βλ. και την απόφαση ΣτΕ 1874/94, Το Σ 1995.156, κατά την οποία «Επειδή το άρθρον 24 του Συντάγματος επιβάλλει εις την Πολιτείαν την υποχρέωσιν προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, προέχουσαν δε θέσιν εις την προστασίαν ταύτην κατέχει αφ` ενός μεν η μέριμνα διά την ανθρωπίνην υγείαν, η οποία αποτελεί, άλλωστε, το αντικείμενον και ετέρας συνταγματικής διατάξεως, του άρθρου 21 του Συντάγματος [….]»

4. Δαγτόγλου, Π.,Δ., Οι νέες Ευρωπαϊκές Συνθήκες, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα –Κομοτηνή, 1998, σ. 290.

5. ΣΤΕ 632/1979, Ισοκράτης, Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ΣΤΕ 1352/2006, Βάσεις Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ

6. Κουκιάδης, Ιωάννης, Δ., Εργατικό Δίκαιο – Επιτομή, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα –Θεσσαλονίκη, 2006, σ. 305.

7. Οπ. π., ΣΤΕ 632/1979.

8. Καρακατσάνης, Αλέξανδρος, Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα –Κομοτηνή, 1992, σ. 112.

9. Μουδόπουλος, Σταύρος, Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο- Μεθοδολογικές προσεγγίσεις, Εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κομοτηνή, 2005, σ. 84

10. Στεργίου, Άγγελος, Η συνταγματική κατοχύρωση της κοινωνικής ασφάλισης, εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1994, σ. 315 επ. «Ο ΕΚΧ απευθύνεται στους νομοθέτες, τους οποίους παροτρύνει να ανυψώσουν τα δικαιώματα με κάθε χρήσιμο μέτρο. Το κάθε συμβαλλόμενο κράτος δεσμεύεται, πέρα από την κατοχύρωση ενός minimum, να τείνει συνεχώς σε υψηλότερα επίπεδα προστασίας των δικαιωμάτων που προστατεύονται στο Χάρτη»

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Κυρία Φάνη Πάλλη - Πετραλιά, Υπουργό Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας
Πειραιώς 40 101 82, Αθήνα

Κύριο Κωστή Χατζηδάκη, Υπουργό Ανάπτυξης
Λεωφόρος Μεσογείων 119 101 92, Αθήνα

Κύριο Παναγιώτη Αθανασόπουλο, Πρόεδρο και Διευθύνοντα Σύμβουλο
Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε. Χαλκοκονδυλη 30 104 32, Αθήνα

Κυρία Αλίκη Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου Λυκαβηττού 1Γ 106 72, Αθήνα

Κύριο Νικόλαο Φωτόπουλο, Πρόεδρο της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ
Στουρνάρη 73-75 104-32, Αθήνα

Κύριο Στέφανο Πράσσο, Πρόεδρο του Συνδικάτου Εργαζομένων στην Ενέργεια
«ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ», Τ.Θ. 1389 501 00, Κοζάνη