Σύμφωνο Συνεργασίας ΔΕΗ και Τοπικής Κοινωνίας: Μπορεί και πρέπει να έχει αντικείμενο

Η περιβαλλοντική πίεση που ασκεί η λιγνιτική βιομηχανία στην περιοχή μας είναι αναμφισβήτητη, πολύπλοκη και ανιχνεύσιμη «δια γυμνού οφθαλμού». Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, ένας από τους δυσκολότερα «διαχειρίσιμους» ρυπαντές αφορά στα ιπτάμενα σωματίδια και ιδιαίτερα στα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη των 10 μm (PM10). Βέβαια, οι εξορυκτικές δραστηριότητες δεν είναι η αποκλειστική πηγή PM10 δεδομένου ότι τόσο οι οδικές μεταφορές όσο και διάφορες, φαινομενικά αθώες ανθρώπινες δραστηριότητες σχετίζονται με εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων κάθε μεγέθους. Μόνο στη Γερμανία, τα προαναφερόμενα σωματίδια ευθύνονται για 65.000 θανάτους ετησίως (Dr. D. Jansen, BUND Actuell, Γερμανικό Ομοσπονδιακό υπουργείο Περιβάλλοντος, Αύγουστος 2005).

Ο νομάρχης Κοζάνης καθώς και αρκετοί θεσμικοί παράγοντες της περιοχής, ορθότατα αναφέρουν και αναδεικνύουν τακτικά το συγκεκριμένο πρόβλημα. Θα είχε ενδιαφέρον λοιπόν, να δούμε από κοντά μια περίπτωση φιλόδοξης, κοινής προσπάθειας διαχείρισης του προβλήματος της σωματιδιακής ρύπανσης μεταξύ λιγνιτικής βιομηχανίας και τοπικής αυτοδιοίκησης.

Το Φθινόπωρο του 2004, οι μετρητικοί σταθμοί της «Νομαρχίας» της Κολωνίας έδειχναν περιοδικές υπερβάσεις στις εκπομπές ιπταμένων σωματιδίων, ιδιαίτερα στην περιοχή του Niederzer, μια πόλη 4.000 κατοίκων σε 1.000 μέτρα απόσταση από τα όρια του ορυχείου Hambach. Άμεσα η διεύθυνση του προαναφερόμενου ορυχείου επισκέφθηκε τον τοπικό κυβερνήτη κ. Hans Peter Lindlar και τον ενημέρωσε ότι σύμφωνα με τις μετρήσεις της RWE Power AG (της τοπικής γερμανικής «ΔΕΗ»), υπάρχουν κλιμακούμενα επεισόδια ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή, όσον αφορά στα αιωρούμενα σωματίδια.
H RWE Power AG, προκειμένου να διασφαλίσει την αξιοπιστία και την έξωθεν καλή μαρτυρία της, ζήτησε από την τοπική κυβέρνηση να επιλέξει η ίδια μελετητή της αρεσκείας της, με στόχο να ποσοτικοποιηθούν οι περιβαλλοντικές ευθύνες που αναλογούν στη λιγνιτική βιομηχανία. Επιλέχθηκαν τα τοπικά Πανεπιστήμια του Wuppertal και του Darmstadt και από κοινού πρότειναν το υπολογιστικό μοντέλο LASAT (Lagrange Simulation von Aerosol Transport).

Η μελέτη ολοκληρώθηκε σύμφωνα με την εφιαλτικά τεχνοκρατική διαδικασία των γερμανικών δεδομένων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περίπου 30% των εκπομπών αιωρούμενων σωματιδίων αφορούν πηγές από τις διεργασίες του ορυχείου Hambach. Το υπόλοιπο ποσοστό αφορά κυρίως την βαριά οδική κυκλοφορία της περιοχής, τις περιφερειακές βιομηχανίες καθώς και «εισαγόμενη» ρύπανση. Παράλληλα, βρισκόταν σε εξέλιξη εσωτερική μελέτη της RWE με στόχο την αποτύπωση των «θερμών» σημείων εντός του ορυχείου τα οποία ευθύνονται για αυξημένα επίπεδα εκπομπών αιωρούμενων σωματιδίων.

Μέσα σε τρείς συναντήσεις, οι θεσμικοί και υπηρεσιακοί παράγοντες της περιοχής καθώς βεβαίως και στελέχη της RWE, συμφώνησαν σε ένα συγκεκριμένο πλάνο δράσης (Action Plan) για τον έλεγχο των εκπομπών PM10, στο κομμάτι που αφορά βεβαίως τη λιγνιτική δραστηριότητα.

Πίνακας 1: Δεσμευτικές δράσεις της RWE με στόχο τη μείωση της σωματιδιακής ρύπανσης στα πλαίσια του κοινού πλάνου δράσης



Ακολούθησε δημόσια διαβούλευση διάρκειας ενός μηνός και στη συνέχεια, ξεκίνησε η εφαρμογή των μέτρων. Σε περίπτωση που τα μέτρα θα αποδεικνυόταν μη αποτελεσματικά και θα συνεχιζόταν τα επεισόδια υπέρβασης των ορίων, σύμφωνα με τον 22ο Κανονισμό του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Νόμου Προστασίας από Εκπομπές (22. BImSchV), ο «νομάρχης» της Κολωνίας θα είχε το δικαίωμα να διατάξει την άμεση αναστολή των δράσεων στα ορυχεία. Όλως παραδόξως, το νομαρχιακό Συμβούλιο της Κολωνίας δεν απεδέχθη αυτό το δικαίωμα και ζήτησε να μην αναγραφεί ως δεσμευτικός όρος στο πρόγραμμα συνεργασίας. Πεπεισμένη η τοπική κοινωνία για ουσιαστική και χειροπιαστή πρόθεση της RWE να ελέγξει το πρόβλημα της σωματιδιακής ρύπανσης, αποφάσισε ότι σε περίπτωση υπερβάσεων, η ευθύνη πρέπει να είναι επιμεριστική. Εκτροπή της βαριάς κυκλοφορίας, μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας και των άλλων 275 βιομηχανιών της περιοχής κλπ. Και επιπλέον, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, έστειλαν το μήνυμα στην Κεντρική Κυβέρνηση του Βερολίνου ότι η δικιά τους «ΔΕΗ» και η τοπική κοινωνία έχουν, κατά κανόνα, συγκλίνοντα και όχι αποκλίνοντα συμφέροντα. Άλλα ήθη, άλλη φιλοσοφία, άλλες πρακτικές και σαφέστατα, άλλα αποτελέσματα…

Εικόνα 1: Κανόνια τεχνητής ομίχλης περιορίζουν την διάχυση των αιωρούμενων σωματιδίων σε κατοικούμενες περιοχές. Μετακινούνται ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, η δράση τους βελτιώνεται συνεχώς

Εικόνα 2: Ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, διαβρέχονται οι καδοφόροι εσκαφείς

Εικόνα 3: Κανένα όχημα της RWE δεν βγαίνει σε δημόσιο δρόμο «βρώμικο» και γεμάτο τέφρα

Εικόνα 4: Ειδικά οχήματα καθαρίζουν τακτικότατα το οδικό δίκτυο όχι μόνον επιφανειακά αλλά σε βάθος πόρων. Τα σημειακά αποτελέσματα είναι προφανή

Εικόνα 5: Κάλυψη των ταινιόδρομων του ορυχείου Hambach σε συνολικό μήκος 80 χιλιομέτρων

Εικόνα 6: Διαβροχή ταινιόδρομων

Εικόνα 7: Η ταχύτητα κίνησης εντός του ορυχείου ελέγχεται αυστηρότατα

Σύμφωνα με τις αναφορές των στελεχών της RWE, στο διάστημα 2006-2007 επιτεύχθηκε μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων κατά 2,5 μg/m3 ή σε ποσοστό περίπου 25%. Σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο του Darmstadt και αναλύοντας 1800 αιωρούμενα σωματίδια τα οποία συλλέχθηκαν με τη μεθοδολογία VDI-RL2119, διαπίστωσαν αυξημένη περιεκτικότητα των σωματιδίων σε άκαυστο άνθρακα. Με τη βοήθεια ηλεκτρονικού μικροσκοπίου και έχοντας ως βάση αναφοράς τα προαναφερόμενα δείγματα, εκτίμησαν ότι τα Bunker καθώς και τα σημεία αναστροφής (?) των ταινιόδρομων ευθύνονται σε μεγαλύτερο βαθμό για τις εκπομπές αιρούμενων σωματιδίων εντός του ορυχείου. Βεβαίως, οι διαδικασίες και τα μέτρα βρίσκονται σε συνεχή βελτίωση τόσο σε ερευνητικό όσο και επιδεκτικό στάδιο. Το παλεύουν…

Συμπερασματικά

Για τις εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων στην περιοχή μας, ενδεχομένως, κυρίαρχα ευθύνεται η διαχείριση του λιγνίτη και όχι η καύση. Κατά συνέπεια, οι καινούργιες μονάδες στην περιοχή μας, πιθανότατα ελάχιστα θα μειώσουν το πρόβλημα της σωματιδιακής ρύπανσης.

Σύμφωνα με την απόφαση της 25ης Ιουλίου 2008, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε για την αναγκαιότητα εκπόνησης Πλάνου Δράσης «Action Plan» όταν υπάρχουν κλιμακούμενες υπερβάσεις αιωρούμενων σωματιδίων, από συγκεκριμένη, οριοθετημένη και μόνιμη «σταθερή» πηγή. Η πληροφορία μου μεταφέρθηκε με e-mail από γερμανούς συναδέλφους και επιφυλάσσομαι για τη νομικά δεσμευτική διάστασή της. Σίγουρα όμως θα τη βρούμε μπροστά μας.

Το ΙΤΕΣΚ, το ΑΤΕΙ Δ. Μακεδονίας και βεβαίως το Πανεπιστήμιο, θα μπορούσαν να υποβάλλουν πρόταση χρηματοδότησης στα πλαίσια εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων με αποδέκτη των ερευνητικών αποτελεσμάτων τη ΔΕΗ ΑΕ και με αντικείμενο την προσπάθεια ελέγχου της σωματιδιακής ρύπανσης του λεκανοπεδίου.

Οι νομαρχίες Κοζάνης και Φλώρινας, θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τις χρηματοδοτικές δυνατότητες του Interreg, για παράδειγμα και σε συνεργασία με ομόλογες περιοχές της Κολωνίας, να αναπτύξουν «διοικητική» τεχνογνωσία στο συγκεκριμένο πρόβλημα.

Το να καταγγέλλουμε απλά τα περιβαλλοντικά προβλήματά μας, δεν μας βοήθησε εδώ και πενήντα χρόνια, δεν θα μας βοηθήσει ούτε και στα επόμενα πενήντα. Στην περίπτωση της RWE στη Γερμανία, δεν υπήρξε ανταλλαγή επιστολών για εσωτερική κατανάλωση, δεν περίμεναν την επίσκεψη του νέου ή του παλιού πρόεδρου της RWE για να του θέσουν το πρόβλημα, δεν αρκέστηκαν σε ανέξοδες καταγγελίες, δεν αναλώθηκαν σε πολύωρες, ατελέσφορες συνεδριάσεις των θεσμικών φορέων. Λειτούργησαν οι στοιχειώδεις κανόνες της Αστικής Δημοκρατίας και του Δημόσιου Management.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό e-pili, τεύχος 21, από τον Ευάγγελο Καρλόπουλο