Χαμένος ο Αίολος στη γραφειοκρατία

Πηγή - αναδημοσίευση: Το Βήμα της Κυριακής, του Α.Γ.Χριστοδουλάκη, 19/7/09

Η Ελλάδα χάνει τη μάχη του Αίολου και του Ηλιου άδοξα μέσα στο γήπεδό της! Αν και η χώρα είναι πλούσια προικισμένη σε αέρα και ηλιοφάνεια, εν τούτοις η παραγωγή πράσινης ενέργειας από τις δύο αυτές πηγές παραμένει μηδαμινή. Οι επενδύσεις σε αιολική ενέργεια καθυστερούν εξαιτίας γραφειοκρατικών προβλημάτων, ενώ στην ηλιακή ενέργεια, δηλαδή στα φωτοβολταϊκά, η εγχώρια αγορά βρίσκεται στα σπάργανα. Είναι κοινή πεποίθηση ότι αξιοποιώντας αυτές τις δύο αειφόρες πηγές πράσινης ανάπτυξης θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε εκατοντάδες, αν όχι και χιλιάδες, νέες θέσεις εργασίας, να επιλύσουμε ένα μέρος από το ενεργειακό μας πρόβλημα και να προσθέσουμε πλούτο στη χώρα. Τώρα μάλιστα που φαίνεται ότι παγώνει το επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ, η ανάπτυξη των αιολικών πάρκων ως απαραίτητο συμπλήρωμα των θερμικών μονάδων που λειτουργούν ή κατασκευάζονται από ιδιώτες αποτελεί αδήριτη ανάγκη για το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας.

Mηδαμινή η παραγωγή πράσινης ενέργειας από άνεμο και ήλιο παρά το διαπιστωμένο ενεργειακό έλλειμμα και τις κρίσεις με το πετρέλαιο

Οπως λένε οι Γερμανοί, για κάθε 4 Μεγαβάτ από θερμικές μονάδες πρέπει να κατασκευάζεται 1 Μεγαβάτ από ΑΠΕ. Με δεδομένο ότι γύρω από την Αττική τα επόμενα τέσσερα-πέντε χρόνια θα λειτουργήσουν περί τα 1.600 Μεγαβάτ από ιδιώτες και 400 από τη ΔΕΗ στο Αλιβέρι- όλα με φυσικό αέριοχρειάζονται περί τα 500 Μεγαβάτ από ΑΠΕ, κυρίως από αιολικά πάρκα.
Εκτός από τις προϋποθέσεις η Ελλάδα έχει και σοβαρούς λόγους να απογειώσει την αιολική και την ηλιακή ενέργεια όσο περισσότερο μπορεί. Και τούτο διότι έχει διαπιστωμένο ενεργειακό έλλειμμα, το οποίο πρέπει να το καλύψει με την άφθονη και ατέρμονα πρώτη ύλη που διαθέτει σε άνεμο και ήλιο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Ρόδος έχει 220 ημέρες ηλιοφάνεια τον χρόνο! Επιπλέον, μετά τις αλλεπάλληλες και ποικιλόμορφες ενεργειακές κρίσεις με το πετρέλαιο έχει γίνει κατανοητό από όλους ότι η χώρα μας χρειάζεται ισχυρές εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας σε φυσικό αέριο κατ΄ αρχάς αλλά και πυλώνες στήριξης του ενεργειακού συστήματος, μεταξύ των οποίων βασικό ρόλο πρέπει να διαδραματίσουν η αιολική και η ηλιακή ενέργεια.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η υπόθεση του λιθάνθρακα αρχίζει να «βουλιάζει» στην Ευρώπη: η Ευρωπαϊκή Ενωση εκδίδει περιβαλλοντική οδηγία που δυσχεραίνει τη δημιουργία λιθανθρακικών μονάδων στα κράτη-μέλη ενώ και οι τιμές του κινεζικού λιθάνθρακα έχουν αυξηθεί σημαντικά, αφαιρώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα του «φθηνού καυσίμου», άρα τέτοια μονάδα προς το παρόν δεν φαίνεται να φτιάχνεται μετά και την αρνητική θέση που πήρε πρόσφατα το υπουργείο Ανάπτυξης. Βεβαίως, όπως είναι διεθνώς αποδεκτό, στο ενεργειακό μείγμα μιας χώρας πρέπει να υπάρχει και στερεό καύσιμο και στην Ελλάδα εκτός του λιγνίτη πρέπει να υπάρχει εναλλακτική λύση, που μάλλον είναι μια μονάδα λιθάνθρακα.
Πού κολλάνε τα αιολικά
Τα αιολικά πάρκα είναι το μεγάλο παράδοξο της Ελλάδας που παραμένει στα χαμηλά της Ευρώπης. Αιτήσεις για επενδύσεις συνολικής αξίας πάνω από 2,5 δισ. ευρώ λιμνάζουν μεταξύ ΡΑΕ, υπουργείων, τοπικής αυτοδιοίκησης και... παραγοντίσκων.
Ενδεικτικά της γραφειοκρατίας και των καθυστερήσεων είναι τα στοιχεία της ΡΑΕ. Ως το τέλος του 2008 είχαν υποβληθεί 4.397 αιτήσεις για την παραγωγή 47.336 μεγαβάτ. Από αυτά άδεια λειτουργίας διαθέτουν μόνο 1.038 μεγαβάτ.
Αδεια εγκατάστασης διαθέτουν 1.176,4 μεγαβάτ και άδεια παραγωγής 7.446 μεγαβάτ. Η Ελλάδα πρόσθεσε 114 ΜW το 2008, έναντι 125 ΜW το 2007 και 173 ΜW το 2006. Η συνεισφορά μας στο παγκόσμιο σύνολο βρίσκεται στο 0,82%, από 0,93% το 2007 και 1,01% το 2006, δηλαδή μειώνεται συνεχώς. Παρ΄ όλα αυτά υπήρξε τριπλασιασμός της ισχύος από το 2004 ως το 2008 από ΑΠΕ, από τα 450 μεγαβάτ φτάσαμε τα 1.100, αλλά η Ελλάδα παραμένει ουραγός της ΕΕ. Για την επίτευξη του στόχου 20% από ΑΠΕ το 2020 οι ρυθμοί πρέπει να πολλαπλασιαστούν καθώς θα πρέπει να εγκαθίστανται στο σύστημα περί τα 500 ΜW ετησίως.
Οπως λένε παράγοντες της αγοράς, οι επενδύσεις στα αιολικά «κολλάνε» μέσα σε υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ, όχι για κάποιον ανεξήγητο λόγο, αλλά κυρίως λόγω χαμηλού ενδιαφέροντος και μέτριας ενασχόλησης των υπηρεσιακών παραγόντων με τα αιολικά. «Εχουν υποβαθμίσει τη σημασία τους οι υπηρεσίες» λέει έμπειρος επενδυτής στα αιολικά. «Αρκεί να σας πω ότι για μια θερμική μονάδα οι υπηρεσίες του ΠΕΧΩΔΕ ξεμπλέκουν το έργο σε τρεις τέσσερις μήνες, ενώ για ένα αιολικό τρώνε δύο ή και τρία χρόνια! Εδώ χρειάζεται σημαντική παρέμβαση για να ξεκολλήσουν οι επενδύσεις» προσθέτει. Η γραφειοκρατία που παρατηρείται συνεπώς είναι ο μεγάλος εχθρός των ΑΠΕ τα τελευταία χρόνια και παραμένει, αφού η συνολική διαδικασία αδειοδότησης ενός επενδυτικού σχεδίου διαρκεί ακόμη και σήμερα τουλάχιστον τρία χρόνια συνολικά.
Μεγάλη πληγή ωστόσο υπήρξε και η απουσία χωροταξικού σχεδίου με αποτέλεσμα σήμερα συνολικές επενδύσεις περίπου 2.500 μεγαβάτ να βρίσκονται εγκλωβισμένες από προσφυγές σε διοικητικά δικαστήρια.
Πρόβλημα και η έλλειψη εθνικού σχεδιασμού που να λαμβάνει υπόψη τόσο τις δεσμεύσεις της χώρας που απορρέουν από τις κλιματικές αλλαγές όσο και την αξιοποίηση του τεράστιου ανανεώσιμου δυναμικού που συμβάλλει στον περιορισμό ενεργειακής εξάρτησης της χώρας.
Ιδιοκτήτες-«μαϊμούδες»
Η αρνητική μόδα της εποχής με τους ψευτοϊδιοκτήτες περιοχών όπου θα εγκατασταθούν αιολικά πάρκα είναι άλλη μια σύγχρονη ελληνική πατέντα-μάστιγα: κάποιοι επιτήδειοι μαθαίνουν ότι σε ένα βουναλάκι στο... τέρμα του πουθενά θα εγκατασταθεί μελλοντικά αιολικό πάρκο. Βρίσκουν λοιπόν δυο-τρεις ηλικιωμένους, συνήθως βοσκούς της περιοχής, τους χαρακτηρίζουν μάρτυρες και προσπαθούν να καταγράψουν την περιοχή ως δική τους από την εποχή του προπάππου τους.
Εν τω μεταξύ το τοπικό δασαρχείο έχει χαρακτηρίσει την περιοχή δημόσια, μη δασική και μη προστατευόμενη. Στη συνέχεια οι ψευτοϊδιοκτήτες πηγαίνουν στους υποψήφιους επενδυτές και ζητούν χρήματα (μιλάμε για ταρίφες από 100 ως 500.000 ευρώ!) ώστε να μη διεκδικήσουν τη δήθεν ιδιόκτητη περιοχή. Κάποιοι από τους επενδυτές κουρασμένοι από τη γραφειοκρατία και για μην έχουν άλλα μπλεξίματα, υποκύπτουν στον εκβιασμό και πληρώνουν ενώ αυτοί που δεν συμβιβάζονται καταλήγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και χάνουν τουλάχιστον ένα εξάμηνο επιπλέον.
Το σύνολο των φορέων των ΑΠΕ και των περιβαλλοντικών οργανώσεων μέμφονται το ίδιο το κράτος, που αντί να λειτουργεί ως συντεταγμένη πολιτεία, χωρίζεται σε τσιφλίκια και αντίπαλα «κρατίδια», ένα για κάθε συναρμόδιο υπουργείο.
Κάθε υπουργός και το υπουργείο του ερμηνεύουν και εφαρμόζουν στην πράξη αποσπασματικά και κατά το δοκούν τη σχετική νομοθεσία για τις ΑΠΕ. Τελικό αποτέλεσμα είναι η ασυνεννοησία, η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, η αντιφατικότητα των αποφάσεων, η αλληλοαναίρεση. Η σωστή ενημέρωση των πολιτών στις τοπικές κοινωνίες και η ενεργός συμμετοχή τους στις διαδικασίες ανάπτυξης των αιολικών πάρκων είναι το «κλειδί» για τη δυναμική εξέλιξη των ανανεώσιμων πηγών στη χώρα μας. Το σημαντικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον που υπάρχει για την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας ουσιαστικά ακυρώνεται από το περίπλοκο αδειοδοτικό σύστημα («κυκεώνας» χαρακτηρίζεται από όλους), τη δυστοκία της δημόσιας διοίκησης σε ό,τι έχει να κάνει με την εφαρμογή της νομοθεσίας και φυσικά τις «ποικίλες» αντιδράσεις μερίδας των τοπικών κοινωνιών. Οι ευθύνες της ΡΑΕ δεν είναι μικρές στην υπόθεση: εδώ και τουλάχιστον έναν χρόνο η Ρυθμιστική Αρχή θα έπρεπε να είχε ξεκαθαρίσει ένα σημαντικό ζήτημα, δηλαδή ποιες επενδύσεις στα αιολικά έχουν εύκολη ή δυνητική πρόσβαση στο δίκτυο της ΔΕΗ ώστε να προωθηθούν κατά προτεραιότητα και ποιες αιτήσεις αιολικών πάρκων χρειάζονται ξεχωριστές επενδύσεις για να συνδεθούν με το σύστημα της ΔΕΗ και οι οποίες μπορούν να καθυστερήσουν ώσπου να φτιαχτεί η σχετική υποδομή.
ΕΕ: Ηγέτιδα η αιολική ενέργεια
Εξω ο Αίολος πάει καλά: το 2008 στην ΕΕ η αιολική ενέργεια ξεπέρασε σε νέες εγκαταστάσεις όλες τις άλλες πηγές ενέργειας. Το 43% όλων των νέων εγκαταστάσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ ήταν έργα αιολικής ενέργειας.
Συνολικά στην Ευρώπη το 2008 προστέθηκαν 19.651 ΜW ηλεκτρικής ισχύος, από τα οποία τα 8.484 ΜW αιολική ενέργεια, τα 6.932 ΜW φυσικό αέριο, τα 2.495 ΜW πετρέλαιο, τα 762 ΜW κάρβουνο και τα 473 ΜW υδροηλεκτρικά.
Στο τέλος του 2008 το σύνολο των αιολικών εγκαταστάσεων στην ΕΕ ανέρχεται σε 64.949 ΜW, και αντιστοιχεί σε αύξηση 15% από το 2007 και ισοδυναμούσε με την καθημερινή εγκατάσταση 20 νέων ανεμογεννητριών. Περίπου 160.000 εργαζόμενοι απασχολούνταν άμεσα ή έμμεσα στην αιολική βιομηχανία στα τέλη του 2008, ενώ οι επενδύσεις στην ΕΕ ανήλθαν σε 11 δισ. ευρώ. Η ενέργεια που θα παράγουν σε μια φυσιολογική χρονιά τα 64,949 ΜW των ανεμογεννητριών στην Ευ ρώπη καλύπτει το 4,2% της ηλεκτρικής ζήτησης και αποτρέπει την εκπομπή 108 εκατομμυρίων τόνων διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, που ισοδυναμεί με την απόσυρση 50 εκατομμυρίων αυτοκινήτων.
Η Γαλλία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο είχαν ικανοποιητική ανάπτυξη ξεπερνώντας τα 3.000 ΜW. Υπάρχουν 10 κράτημέλη που ξεπέρασαν τα 1.000 ΜW. Στην παγκόσμια αιολική κατάταξη είχαμε μια σημαντική αλλαγή: οι ΗΠΑ πέρασαν τη Γερμανία, ενώ η Κίνα διπλασίασε την εγκατεστημένη ισχύ της για 4η συνεχόμενη χρονιά, αλλά παρέμεινε στην 4η θέση, με 3η την Ισπανία και 5η την Ινδία, ενώ τις επόμενες πέντε θέσεις κατέχουν η Ιταλία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και η Πορτογαλία (την οποία ξεπερνούσαμε ως το 2004).
Το 2008 εγκαταστάθηκαν πάνω από 27.000 ΜW παγκοσμίως, κυρίως στη Β. Αμερική, στην Ευρώπη και στην Ασία ανεβάζοντας την παγκόσμια εγκατεστημένη ισχύ σε 120.800 ΜW.