Τεχνολογίες δέσμευσης CO2 (και .. αθώωσης του λιγνίτη) :« όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι »

του Λάζαρου Τσικριτζή*

Πριν μερικές εβδομάδες δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο ένα άρθρο του κ. Βαγγέλη Παπαδόπουλου, μηχανικού Τ.Ε της ΔΕΗ, στο οποίο αναφέρονταν μια καινούρια μέθοδος δέσμευσης του CO2 και μετατροπής του σε βιοέλαιο – βιοντήζελ. (Υπενθυμίζεται ότι το CΟ2 αποτελεί το βασικό θερμοκηπιακό αέριο που παράγεται κατά την καύση του λιγνίτη. Εκτός του ότι συντελεί στην καταστροφή του κλίματος, το εκπεμπόμενο CO2 επιβαρύνει τη ΔΕΗ με μεγάλα πρόστιμα, τα οποία μετά το 2013 αναμένεται να φτάσουν το 1 δις €/έτος και - κατά συνέπεια - να επιβαρύνουν την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος μέχρι και 40 % ! ).
Προφανής πρόθεση του αρθρογράφου ήταν να υπερασπιστεί το λιγνίτη που βάλλεται πανταχόθεν για τις εκπομπές CO2 και να αποδείξει ότι η μείωση της λιγνιτοπαραγωγής δεν είναι μονόδρομος, αλλά υπάρχουν ρηξικέλευθες λύσεις που μπορούν να μετατρέψουν το CO2 από πρόβλημα σε χρυσοφόρο πλεονέκτημα, σώζοντας έτσι το Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας από τη διαφαινόμενη μεγάλη συρρίκνωση.

Ας δούμε πόσο δίκαιο έχει.
Καταρχάς μια νέα τεχνολογία είναι πάντα ευπρόσδεκτη, εφόσον συμβάλει στην πρόοδο και την ευημερία και εμφανίζει ένα θετικό περιβαλλοντικό ισοζύγιο. Καλώς λοιπόν ανοίγει ένας διάλογος, ο οποίος όμως όταν αφορά νέες πατέντες πρέπει να συνοδεύεται από ΙΣΧΥΡΕΣ ΑΠΟΔΕΙΞΕΙΣ και ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ.

Ως παράδειγμα εφαρμογής της νέας και πολλά υποσχόμενης τεχνολογίας ο κ. Παπαδόπουλος αναφέρει τον Αστακό Αιτωλοκαρνανίας, όπου επενδυτές από το Κατάρ, Qatar Petroleum International (QPI), ετοιμάζονται να εγκαταστήσουν μια μεγάλη θερμοηλεκτρική μονάδα ισχύος 1100 MWe, η οποία θα χρησιμοποιεί ως καύσιμο υγροποιημένο υγραέριο LΡG. Εκεί το παραγόμενο CΟ2, σύμφωνα με το συντάκτη του άρθρου, δεν θα δημιουργεί κανέναν πρόβλημα, αφού θα δεσμεύεται από ειδικά φύκια, τα οποία στη συνέχεια θα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοκαυσίμων.

Η τεχνολογία αυτή (κατά τον κ. Παπαδόπουλο πάντα), θα μπορούσε να υιοθετηθεί και στο Ενεργειακό λεκανοπέδιο Δυτικής Μακεδονίας, το οποίο έτσι μπορεί να τελειώνει μια για πάντα με το CO2 και να πάψει να ενοχοποιείται – μαζί με το λιγνίτη – ως ο μεγαλύτερος ρυπαντής CO2 της χώρας. Θερμοκήπια λοιπόν άλγης (φυκιών) στο λεκανοπέδιο και τροφοδοσία τους σε μονάδα βιοντήζελ, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, πράσινη γεωργία, κλπ κλπ, Να η λύση για να πάρουν παράταση πολλών δεκαετιών οι λιγνιτικοί σταθμοί και τα ορυχεία.

Μακάρι να ήταν έτσι. Δυστυχώς όμως για το λιγνίτη και τους οπαδούς του η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική.
Ας κάνουμε καταρχάς μια σύντομη ενημέρωση για την «υποδειγματική μονάδα» 1100 MWe του Αστακού. Από μια πρώτη εξέταση των διαθέσιμων στοιχείων διαπιστώνεται ότι η επένδυση του Κατάρ έχει ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις, διότι
1ον) προωθείται εσπευσμένα και με ιδιαίτερη σπουδή, ενώ κανονικά δεν συμπεριλαμβάνεται στα πλάνα του εθνικού ενεργειακού σχεδιασμού,
2ον) κατά τη λειτουργία της εγκατάστασης οι διαφυγές των αερίων καυσίμων αναμένεται να φθάνουν τα 40 έως 60 εκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο, ενώ δεν είναι ευκαταφρόνητες και οι εκπομπές των συμβατικών ρύπων (ΝΟx, αιωρούμενα κλπ)
3ον) η τεχνολογία δέσμευσης του CO2 χρησιμοποιείται ως περιβαλλοντικό άλλοθι, αφού δεν έχει δοκιμαστεί πουθενά στον κόσμο σε τόσο μεγάλη κλίμακα (Σημ. Οι εκπομπές CO2 της εν λόγω μονάδας θα ανέρχονται στους 2.000.000 τόνους /έτος !)

Στο τελευταίο ζήτημα μάλιστα, που αφορά την κουβέντα μας, οι αντιδράσεις επιστημόνων, καθώς και τοπικών συλλογικών σχημάτων είναι χαρακτηριστικές.
Ο Καθηγητής του Τομέα Ενέργειας του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Παπανίκας ενιστάμενος κατά της μονάδας του Αστακού σημειώνει: «Η μαζική διοχέτευση του διοξειδίου του άνθρακα σε θερμοκήπια καλλιέργειας φυκιών με σκοπό την παραγωγή ελαίων (βιοντήζελ) αποτελεί μια μέθοδο γνωστή μεν, αλλά ανώριμη από τεχνικής πλευράς, με συνέπεια να μη μπορεί να εφαρμοσθεί σήμερα με οικονομικό και ασφαλή τρόπο, δεδομένης μάλιστα της τεράστιας ποσότητας CO2 που θα εκπέμπεται στο Ενεργειακό Κέντρο Αστακού».
Επίσης η «Κίνηση Πολιτών Δυτικής Ελλάδας» σε σχετική ανακοίνωσή της αναφέρει ότι: «Δεν υπάρχει καμία τεκμηρίωση σχετικά με το πώς γίνεται σε βιομηχανική μεγάλη κλίμακα η δέσμευση – μετατροπή του CO2 σε βιοέλαιο. Δεν υπάρχει πουθενά σήμερα ασφαλής και οικονομικά συμφέρουσα μέθοδος δέσμευσης του CO2. Αν η συγκεκριμένη εταιρεία έχει αυτή την τεχνογνωσία, γιατί την περιορίζει στον Αστακό και δεν τη διαθέτει σε παγκόσμια κλίμακα ;»

Αλλά επειδή μια τοπική αντίδραση μπορεί να είναι και συνέπεια της κινδυνολογίας που συχνά συνοδεύει μια καινούρια βιομηχανική εγκατάσταση, αναζητήσαμε τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου, που έχει υποβάλει ο κύριος του έργου, η ΑΣΤΑΚΟΣ ΤΕΡΜΙΝΑΛ ΑΕ. Από τις 218 σελίδες της ΜΠΕ λοιπόν μόνο 3 αναφέρονται στην επίμαχη τεχνολογία αξιοποίησης του CO2 !! . Πρόκειται για μια γενικόλογη αναφορά που δεν λέει λέξη για τις ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ του CO2. Προφανώς η περιβόητη πράσινη εγκατάσταση επεξεργασίας CO2 είναι μια μικρή πιλοτική μονάδα, που θα πειραματίζεται με ελάχιστες ποσότητες CO2 και σε καμία περίπτωση δεν θα δεσμεύει τους εκπεμπόμενους 2.000.000 τόνους CO2 / έτος. Εξάλλου το κόστος της σχετικής εγκατάστασης μετατροπής CO2 σε βιοέλαια είναι πάρα πολύ μικρό (12 εκ. €) σε σχέση με το συνολικό ύψος της επένδυσης (3 - 3,5 δις €), γεγονός που επιβεβαιώνει ότι μόνο ένα ελάχιστο ποσό του CO2 θα γίνεται βιοκαύσιμο με τη νέα «επαναστατική» τεχνολογία.
Το υπόλοιπο CO2 που θα πηγαίνει ; Εδώ η ΜΠΕ αναγκάζεται να «ομολογήσει» ότι θα υγροποιείται, θα φορτώνεται σε καράβια και θα κατευθύνεται σε άγνωστους προορισμούς. Το εργοστάσιο δηλαδή του Αστακού θα χρησιμοποιεί τη γνωστή τεχνολογία CCS (Carbon Capture and Storage), για να αντιμετωπίσει τον μεγάλο όγκων εκπομπών CO2 και όχι τη μετατροπή τους σε βιοντήζελ. Η τελευταία αποτελεί προφανώς το «πράσινο» άλλοθι μιας κατά τα άλλα βρώμικης επένδυσης. H χρήση της μεθόδου CCS αναφέρεται ρητά στη ΜΠΕ του έργου (& 5.2.1), χωρίς βέβαια κι εδώ να δίνονται συγκεκριμένα νούμερα για τις ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ του CO2 που θα δεσμεύει. (Υπενθυμίζεται ότι και η CCS είναι μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και ακριβή τεχνολογία δέσμευσης και αποθήκευσης του CO2, αφού ανεβάζει το κόστος του ρεύματος μέχρι 65 % (Μ. Κακαράς, Ημερίδα ΙΕΝΕ, 2010), εκτινάσσει κατακόρυφα το κόστος κατασκευής μιας λιγνιτικής μονάδας και μειώνει την απόδοση της κατά 10% περίπου. Έχει κυρίως πιλοτικές εφαρμογές και δεν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να λειτουργήσει με ασφάλεια σε βιομηχανική κλίμακα. Οι ίδιοι οι υπερασπιστές της (Gale, Ημερίδα ΙΕΝΕ, 2010) παραδέχονται ότι όλες οι εγκαταστάσεις CCS που υπάρχουν στον κόσμο είναι ΠΙΛΟΤΙΚΕΣ και μπορούν να αποθηκεύουν ΟΛΕΣ ΜΑΖΙ το πολύ 10.000.000 τόνους ετησίως, δηλαδή μόλις το 1/3 των εκπομπών των λιγνιτικών μονάδων της περιοχής μας !!).

Η περιοχή μας «βομβαρδίστηκε» πρόσφατα με διθυραμβικές ανακοινώσεις και Ημερίδες για τη CCS. Ήταν στην ουσία μια ακόμη απέλπιδα προσπάθεια του λιγνιτικού λόμπυ να μας πείσει ότι υπάρχει τρόπος να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές CO2 χωρίς να πειράξουμε το λιγνίτη. Μέχρι και ο κ. Τσοχατζόπουλος, ειδικευμένος …φοροφυγάς επιστρατεύτηκε και ήρθε στην περιοχή ως «τυχαίος» συνοδός εταιρείας που προωθεί την τεχνολογία CCS. Πάντως ούτε η ίδια η ΔΕΗ δεν έχει πειστεί από τις νέες τεχνολογίες δέσμευσης CO2, για αυτό και δεν τις συμπεριλαμβάνει στις προδιαγραφές των νέων λιγνιτικών μονάδων της. [Μόνο η δυνατότητα «κουμπώματος» σε σύστημα CCS προβλέπεται, σε περίπτωση που μελλοντικά (ίσως το 2020 - 2030) η CCS αποδειχτεί εφαρμόσιμη και συμφέρουσα σε βιομηχανική κλίμακα].
Τέλος και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας ΡΑΕ επιβεβαιώνει ότι «ώδινε όρος και έτεκεν μυν». Σε σχετικό έγγραφο της δίνει τη χαριστική βολή σε κάθε εύπιστο οπαδό των “πράσινων” νεωτερισμών της QPI, αφού παραδέχεται ότι δεν πρόκειται για τεχνολογία ώριμη και άμεσα υλοποιήσιμη, αλλά για “πρόταση μελλοντικής εξέτασης της δυνατότητας δημιουργίας μονάδας κατακράτησης άνθρακα”, (ή πιο απλά «ζήσε Μάη μου …» )

Με αυτά τα δεδομένα τα εύλογα ερωτήματα που προκύπτουν από μια δεύτερη ανάγνωση του άρθρου του κ. Παπαδόπουλου είναι:
• Πως μπορεί να εφαρμοστεί στο Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας (ΛΚΔΜ) μια τεχνολογία δέσμευσης CO2 που είναι ακόμη στα σπάργανα ; Είναι τυχαίο ότι η πρώτη εταιρεία που πλάσαρε αυτή την τεχνολογία στην Αμερική έκλεισε και δεν μπόρεσε να συνεχίσει να.. «πουλάει φύκια για μεταξωτές κορδέλες» ;
• Πως είναι δυνατόν να δεσμευτούν με τέτοια «ερασιτεχνικά» συστήματα οι τεράστιες ποσότητες CO2 που εκπέμπονται στο ΛΚΔ (31.000.000 τόνοι ετησίως!). Για να απορροφηθεί αυτό το CO2 χρειάζεται να καλλιεργήσουμε πάνω από 170.000 στρέμματα φύκια !!
• Πως είναι δυνατόν να προτείνονται τέτοιες λύσεις για παλιούς (αλλά και για νέους) ατμοηλεκτρικούς σταθμούς της ΔΕΗ που δεν έχουν καν συστήματα δέσμευσης και διαχωρισμού CO2 από τα καυσαέρια των καμινάδων;
• Πως είναι δυνατόν να θεωρείται ότι η περιοχή μας θα γίνει ένα «πράσινο Ελντοράντο» («νέα γενιά πράσινων αγροτών, μονάδες βιοντήζελ, δορυφορικές επιχειρήσεις» κλπ) , αν υιοθετήσουμε την «πράσινη τεχνολογία» του Αστακού για τη δέσμευση του CO2, τη στιγμή που ούτε στον Αστακό ξέρουν τι θα αποδώσουν αυτά τα πειράματα και στην καλύτερη περίπτωση μιλούν για ασήμαντες ποσότητες CO2;
• Πως μπορεί, τέλος, να επικρίνονται οι δήμαρχοι και τα σωματεία για ολιγωρία και τεχνολογική καθυστέρηση, όταν η προτεινόμενη τεχνολογία δεν συνοδεύεται από μια στοιχειώδη κοστολόγηση ούτε από ένα παράδειγμα εφαρμογής μεγάλης κλίμακας σε κάποια ηλεκτροπαραγωγική εγκατάσταση πάνω στη γη ;

Δυστυχώς για τους παραδοσιακούς υπερασπιστές του λιγνίτη οι τεχνολογίες δέσμευσης του CO2 δεν αποτελούν εφαρμόσιμες λύσεις. Η μόνη ρεαλιστική πολιτική μείωσης του CO2 είναι γνωστή: η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές και η ριζική μείωση της λιγνιτικής παραγωγής.

Οι νέες τεχνολογίες είναι ευπρόσδεκτες, αλλά κάτω από μια ψυχρή οπτική, που δίπλα στα συν βλέπει και ερευνά και τα πλην. Οι υπερβολές καλόν είναι να αποφεύγονται, ένθεν και ένθεν. Και να μην τις χρησιμοποιούμε επιλεκτικά για να δικαιώσουμε τις όποιες θεωρήσεις μας.

Οι παλιότεροι τεχνικοί, ειδικά, είμαστε πιο επιφυλακτικοί σε κάθε νέα πατέντα, που υπόσχεται λαγούς με πετραχήλια, γιατί έχουν δει περισσότερα τα μάτια μας. Ίσως από τους νεώτερους αυτό να θεωρείται συντηρητισμός. Πάντως στην Ελλάδα ισχύει μόνιμα η παροιμία «όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα μικρό καλάθι».

*Χημικός μηχανικός
Συντονιστής των ΟΙΚΟΛΟΓΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Κοζάνη, 29-06-2010