ΥΠΕΚΑ: Δικτύωση εθνικών φορέων και ερευνητικών κέντρων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του περιβάλλοντος

Σειρά συναντήσεων εργασίας πραγματοποίησε το τελευταίο διάστημα ο Υπουργός Αναπληρωτής ΠΕΚΑ Σταύρος Καλαφάτης και το επιτελείο του, για την προώθηση της σύμπραξης επιστημονικών και ερευνητικών φορέων της χώρας σε θέματα αρμοδιότητας του ΥΠΕΚΑ. Στις συναντήσεις συμμετείχαν, κατά περίπτωση, ο Βασίλειος Κωστόπουλος, Πρόεδρος ΔΣ του Εθνικού Κέντρου Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΒΑΑ), μέλη του ΔΣ του ΕΚΒΑΑ, ο Ταξίαρχος (Ι) Δημήτρης Κονιδάρης, Διοικητής της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ), ο Αρχιπλοίαρχος ΠΝ Γεώργιος Ματαράγκας, Διοικητής της Υδρογραφικής Υπηρεσίας Πολεμικού Ναυτικού (ΥΥ), ο Καθηγητής Εμμανουήλ Σαρρής (αντεπιστέλλων μέλος της Ακαδημίας Αθηνών), Διευθυντής ΜΟΔΙΑΠ του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά» (ΕΚ Αθηνά) και ο Γενικός Διευθυντής του ΙΓΜΕΜ Νίκος Νικολάου.
Οι συμμετέχοντες ενημέρωσαν τον Υπουργό Αναπληρωτή για την υπογραφή της πρώτης σύμπραξης ερευνητικών φορέων της χώρας στα θέματα έρευνας για το κλίμα και συζήτησαν πρακτικά και ουσιαστικά ζητήματα της σύμπραξης αυτής. Επιπλέον ο πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ε.Κ.Β.Α.Α.) κ. Βασίλειος Κωστόπουλος ενημέρωσε την Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Έρευνας και Τεχνολογίας της Βουλής των Ελλήνων για το έργο και τις δραστηριότητες του φορέα, με έμφαση στα ζητήματα δικτύωσης των ερευνητικών φορέων.

Ο Υπουργός Αναπληρωτής ΠΕΚΑ, Σταύρος Καλαφάτης, δήλωσε σχετικά:

«Η δικτύωση εθνικών φορέων και ερευνητικών κέντρων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του περιβάλλοντος είναι κρίσιμη για τη χώρα. Η διεπιστημονικότητα και η συνεργασία είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα, όχι μόνο στο Περιβάλλον αλλά και στην οικονομία και στην κοινωνία. Αυτό κάνουμε. Το ΕΚΒΑΑ και το ΙΓΜΕΜ προάγουν τη συνεργασία αυτή με όλους τους φορείς που μπορούν να επιτελέσουν ερευνητικό έργο, χωρίς προκαταλήψεις και δογματισμούς. Η Βουλή και οι βουλευτές μπορούν και πρέπει να είναι όχι μόνο γνώστες αλλά και συμμέτοχοι σε αυτή την προσπάθεια. Πιστεύουμε στο ελληνικό ερευνητικό δυναμικό. Αναμένουμε τα αποτελέσματα των ερευνών τους που θα δώσουν στην Πολιτεία ποιοτικά και επιστημονικά επιβεβαιωμένα στοιχεία για την κλιματική αλλαγή σε βάθος χρόνου. Η χώρα αλλάζει σελίδα.»

Το ΥΠΕΚΑ, μέσω του Εθνικού Κέντρου Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης, σχεδιάζει και υποστηρίζει έμπρακτα μια νέα στρατηγική για την δικτύωση εθνικών φορέων και ερευνητικών κέντρων που δραστηριοποιούνται στο χώρο του περιβάλλοντος. Η στρατηγική που προάγει το ΥΠΕΚΑ έχει 4 βασικούς στόχους:

·        Να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για την επιστημονική συνεργασία σημαντικού αριθμού επιστημόνων και ερευνητών που προέρχονται από εθνικούς φορείς άλλων Υπουργείων που έως σήμερα δεν είχαν θεσμική συνεργασία μεταξύ τους και λειτουργούσαν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, χωρίς κοινή επιστημονική στόχευση. 

·        Να δημιουργήσει εθνικά ψηφιακά αποθετήρια τεκμηριωμένης επιστημονικής γνώσης και επιστημονικών δεδομένων προσβάσιμων από όλους, σε κρίσιμους για την προστασία του περιβάλλοντος και την βιώσιμη - αειφόρο ανάπτυξη σε τομείς όπως η προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και η βιοποικιλότητα.

·        Να στηρίξει το κτίσιμο περιφερειακών ικανοτήτων και να προάγει την αρμοδιότητα περιφερειακής σχεδίασης σε κρίσιμα και διεθνή θέματα της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης, σύμφωνα με τις οδηγίες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

·        Να προάγει την συμπληρωματικότητα και να εξορθολογήσει το υπερβολικό έως σήμερα κόστος προμήθειας, λειτουργίας και συντήρησης των πολυδάπανων αλλά κατακερματισμένων και μη διαλειτουργικών κρατικών υποδομών σε θέματα επιστημονικής παρακολούθησης του περιβάλλοντος σύμφωνα με τα διεθνή standards. 

Για τη σύμπραξη των ερευνητικών φορέων, το ΥΠΕΚΑ, το ΕΚΒΑΑ και οι αρμόδιοι φορείς έλαβαν υπόψη:

·        την ανάγκη συνεργασίας και δικτύωσης των εθνικών φορέων που συντηρούν τα εθνικά κλιματολογικά δίκτυα παρατήρησης-μέτρησης και τις τεκμηριωμένες χρονοσειρές της θερμοκρασίας, των υδρομετεώρων, του υδροφορέα και του ύψους στάθμης θάλασσας, προκειμένου να γίνει ο απαραίτητος εξορθολογισμός των κατακερματισμένων και μη διαλειτουργικών υποδομών κλιματολογικής παρατήρησης (μετεωρολογικοί σταθμοί εδάφους και θάλασσας) που εγκαθίστανται από σημαντικό αριθμό δημοσίων φορέων σε όλη την επικράτεια χωρίς την απαραίτητη χωροταξική, τεχνολογική και διαχειριστική πιστοποίηση και συμπληρωματικότητα.

·        τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (United Nations Framework Convention on Climate Change) και συγκεκριμένα την όδευσή της σε ό,τι αφορά στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (adaptation on climate change), όπως αυτή περιγράφεται στο 1^ο δομικό βήμα (Κλιματολογική Παρατήρηση) που αφορά στις ανάγκες για τεκμηριωμένα δεδομένα για την μελέτη του παρελθόντος και την πρόβλεψη του μελλοντικού κλίματος.

·        την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (COM 831 30.11.2011) για την όδευση του Παγκόσμιου Προγράμματος Παρακολούθησης για το Περιβάλλον και την Ασφάλεια (Global Monitoring for Environment and Security-GMES) και συγκεκριμένα τις θεσμικές (επιστημονικές και επιχειρησιακές) συνεργασίες που κατέληξαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι Ευρωπαϊκοί Διακρατικοί Οργανισμοί Μετεωρολογίας (European Center for Medium Weather Forecasting-ECMWF και European Meteorological Satellites - EUMETSAT).

·        την ανάγκη δημιουργίας της εθνικής βάσης αναφοράς σε τεκμηριωμένη πληροφορία για το κλίμα του 20^ου αιώνα σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Παγκόσμιου Συστήματος Κλιματολογικής Παρατήρησης (Global Climate Observing System-GCOS), προκειμένου να δημιουργηθεί το βασικό και θεμελιώδες εργαλείο παρακολούθησης/επαλήθευσης των μελετών και των προβλέψεων των τοπικών κλιματολογικών μοντέλων για τον 21^ο αιώνα ανά υδρολογική λεκάνη και η ικανότητα πιστοποίησης (κατά GCOS) για όλα τα κλιματολογικά δεδομένα της χώρας.

Η πρώτη σχετική δράση αφορά την σύμπραξη του ΕΚΒΑΑ δια της Μονάδας Πολιτικών Περιβάλλοντος (ΜΟΠΠΕΡ), που έχει τον κεντρικό συντονισμό για την σχεδίαση των έργων σύμπραξης, και του Ινστιτούτου Γεωλογικών Ερευνών και Μελετών (ΙΓΜΕΜ), με την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού (Υ.Υ.Π.Ν), την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (ΕΜΥ) και το Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», δια της Μονάδας Διαστημικών Προγραμμάτων (ΜΟΔΙΑΠ), του Ινστιτούτου Επεξεργασίας Λόγου (ΙΕΛ) και του Ινστιτούτου Πληροφοριακών Συστημάτων (ΙΠΣΥ). Η στόχευση της δράσης η οποία συζητήθηκε στη συνάντηση με τον Υπουργό Αναπληρωτή ΠΕΚΑ Σταύρο Καλαφάτη συνδέεται με την αντίστοιχη σχεδίαση του επόμενου ευρωπαϊκού προγραμματικού πλαισίου (2014-2020) καθώς και με τις θεσμικές συνεργασίες που κατέληξαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (European Space Agency) και οι Ευρωπαϊκοί Διακρατικοί Οργανισμοί Μετεωρολογίας (European Center for Medium Weather Forecasting-ECMWF και European Meteorological Satellites - EUMETSAT). Οι συμπράττοντες φορείς των επιστημών της γης και του διαστήματος χρηματοδοτούνται από την ελληνική πολιτεία για την κάλυψη διεθνών επιστημονικών υποχρεώσεων της χώρας σε θέματα παρακολούθησης των βασικών επιστημονικών παραμέτρων της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και της επιφανείας της γης, της βροχής και του χιονιού, του ύψους της στάθμης της θάλασσας στα λιμάνια της χώρας και του υδροφορέα ενώ τα δύο Ινστιτούτα Πληροφορικής είναι διεθνώς αναγνωρισμένα για την ανάπτυξη εργαλείων λογισμικού για την προσβασιμότητα ατόμων με ειδικές ανάγκες και εκπαιδευτικής παρουσίασης τεκμηριωμένου επιστημονικού υλικού. Η ΕΜΥ, η ΥΥΠΝ και το ΙΓΜΕΜ είναι οι θεματοφύλακες των επιστημονικών μετρήσεων- δεδομένων της χώρας για τον 20 αιώνα και συνεχίζουν τον 21ο. Το ΥΠΕΚΑ φέρνει κοντά όλους αυτούς τους φορείς γιατί η παρακολούθηση του περιβάλλοντος δεν αφορά μόνο την κάθε επιστήμη χώρια αλλά όλες μαζί. Οι τεκμηριωμένες, σύμφωνα με τις τεχνικές οδηγίες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, επιστημονικές μετρήσεις του 20ου αιώνα θα μελετηθούν σύμφωνα με τα διεθνή κλιματολογικά standards και τις μεθόδους. Θα παραχθεί χαρτογραφικό κλιματολογικό υλικό από επίγειες και δορυφορικές μετρήσεις που ήδη χρηματοδοτεί η χώρα εδώ και δεκαετίες. Το κλιματολογικό χαρτογραφικό υλικό θα αποτελέσει την εθνική βάση αναφοράς που θα χρησιμοποιήσουμε για να συγκρίνουμε και να προβλέψουμε καλύτερα το μελλοντικό μας κλίμα, που πάντα αλλάζει επηρεάζοντας την τοπική παραγωγικότητα και την απόδοση υποδομών και ασφαλώς την βιοποικιλότητα και την γεωργία.

Η σύμπραξη των παραπάνω φορέων αφορά, ως πρώτο βήμα την υποβολή Πρότασης στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΕΠ) «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» για να υλοποιήσουν την Πράξη με τίτλο «Ανάπτυξη Εθνικής Υποδομής και Εθνικής Διαδικτυακής Πύλης για την Κλιματική Αλλαγή στην Περιοχή της Ελλάδας με Βάση τις Επιστημονικές και Τεχνικές Οδηγίες των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκοσμίου Συστήματος Κλιματολογικής Παρατήρησης». Η Πράξη σχεδιάζεται με βάση τις επιστημονικές-τεχνικές οδηγίες του Παγκοσμίου Συστήματος Κλιματολογικής Παρατήρησης (GCOS) και τις τεκμηριωμένες εθνικές χρονοσειρές κλιματολογικών δεδομένων του 20^ου αιώνα και αφορά στις ακόλουθες δράσεις:

·        Δημιουργία ενός ανοικτού ψηφιακού αποθετηρίου κλιματολογικών χαρτών και διαχρονικών απεικονίσεων του κλίματος κατά τον 20^ο αιώνα, αλλά και τεκμηριωμένων κατά GCOS γενικών και ειδικών εγχειριδίων (οδηγών) για την παρακολούθηση του κλίματος του 21^ου που θα εκπονηθούν-σχεδιαστούν με βάση τις κατάλληλα επεξεργασμένες και έγκυρες-πιστοποιημένες (κατά GCOS) χρονοσειρές κλιματολογικών παρατηρήσεων από τα αντίστοιχα δίκτυα εθνικών φορέων και την αντίστοιχη τεκμηρίωση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

·        Μελέτη-σχεδίαση του συστήματος κλιματολογικής παρατήρησης του 21^ου αιώνα, σύμφωνα με τις σύγχρονες απαιτήσεις του GCOS για την υποστήριξη της Συνθήκης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) και για τα παγκόσμια κλιματολογικά μοντέλα που βασίζει τις εκτιμήσεις της ηΔιακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος(Intergovernmental Panelon Climate Change -IPCC).

Σημειώνεται ότι όλα τα αποτελέσματα καθώς και όλα τα παραδοτέα - που θα αποκτηθούν ή θα αναπτυχθούν κατά την υλοποίηση της Πράξης, θα αποτελούν, μετά τη λήξη της, ιδιοκτησία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και των συμπραττόντων φορέων. Διευκρινίζεται ότι για το παραγόμενο υλικό που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο της Πράξης έχει πλήρη δικαιώματα χρήσης το ΥΠΕΚΑ και οι συμπράττοντες φορείς.

Η δεύτερη σημαντική πρωτοβουλία αφορά τον χώρο των Γεωεπιστημών και είναι προς όφελος της Εθνικής Οικονομίας, αφού αποφασίστηκε η συνεργασία του ΙΓΜΕΜ/ΕΚΒΑΑ με το ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ σε κρίσιμα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, όπως η δέσμευση και απομάκρυνση βαρέων μετάλλων και ραδιενεργών στοιχείων από νερά-εδάφη/μεταλλεύματα-φυτά με σύμπραξη των διαπιστευμένων και διεθνώς αναγνωρισμένων εργαστηρίων των δύο φορέων. Ειδικότερα σε πρόσφατη κοινή σύσκεψη μεταξύ του ΕΚΒΑΑ και του «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ» αποφασίσθηκε η συνεργασία του ΙΓΜΕΜ (που αποτελεί τμήμα του ΕΚΒΑΑ) και ειδικότερα των Εργαστηρίων του που χρησιμοποιούν αναλυτικές μεθόδους υψηλής τεχνολογίας, με τα αντίστοιχα του «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ». Η πιλοτική εφαρμογή και ανάπτυξη τεχνολογίας για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η δέσμευση και απομάκρυνση βαρέων μετάλλων και ραδιενεργών στοιχείων από νερά-εδάφη/μεταλλεύματα-φυτά είναι στις άμεσες προτεραιότητες αυτής της συνεργασίας. Με τις δράσεις που σχεδιάζονται θα προσεγγισθούν κρίσιμα προβλήματα που μέχρι σήμερα οι συνεργαζόμενοι φορείς τα αντιμετώπιζαν χωριστά και είναι επιδίωξη να δημιουργηθεί προστιθέμενη επιστημονική αξία από την σύμπραξη τους.

Η τρίτη πρωτοβουλία αφορά την γαλάζια ανάπτυξη που σχεδιάζεται με βάση την πρόσφατη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την Γαλάζια Ανάπτυξη (ΕΟΚΕ), σε συνδυασμό με τις εργασίες των Επιτροπών για μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική (ΟΘΠ) με αναφορά στην στρατηγική «Ευρώπη 2020» καθώς και των αντίστοιχων Επιτροπών που επεξεργάζονται τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) και την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των παρακτίων ζωνών (ΟΔΠΖ) πουυποχρεώσουν την χώρα μας να προχωρήσει, ούτως ή αλλιώς, στην πραγματοποίηση μιας  Ολοκληρωμένης Μελέτης της Μεθοδολογίας Διαχείρισης της Ελληνικής Παράκτιας Ζώνης. Στη προσπάθεια αυτή το ΕΚΒΑΑ θα συνεργαστεί με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και άλλους εθνικούς φορείς.

Η τετάρτη πρωτοβουλία αφορά την βελτίωση της διαχείρισης υδάτινων πόρων με την συνεργασία του ΙΓΜΕΜ με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία για την χρήση των μετρήσεων των Radar καιρού της ΕΜΥ στην αποτίμηση των αλλαγών του υδροφορέα.

Η πέμπτη πρωτοβουλία είναι η οργάνωση συνεδρίων και εργασιακών ημερίδων (workshops), που θα αποτελούν τον υποστηρικτικό βραχίονα της πολιτικής δικτύωσης που συμπληρώνει και συνδέει τις δράσεις και τα προγράμματα σύμπραξης φορέων, που σχεδιάζει και υλοποιεί το ΕΚΒΑΑ. Η οργάνωση των συνεδρίων στοχεύει παράλληλα στην δημιουργία ενός δυναμικού περιβάλλοντος διεπιστημονικής συνεργασίας και στην   ενημέρωση/ευαισθητοποίηση των πολιτών. Συνολικά πρόκειται να οργανωθούν τέσσερα συνέδρια, το περιεχόμενο των οποίων θα τεκμηριωθεί μέσα από 11 θεματικές ημερίδες και περισσότερες από 30 εργασιακές ημερίδες σύμπραξης.