Η Ε.Ε. Προσθέτει και Περιβαλλοντικούς Δείκτες στην Μέτρηση του ΑΕΠ

Αναδημοσίευση: www.energia.gr, της Μαρίνας Κουρμπέλα, 8/9/09

Η πρόοδος μιας χώρας η ενός υπερεθνικού οργανισμού, όπως είναι για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση δε μετράται, πλέον μόνο με καθαρώς οικονομικά κριτήρια, διότι μπορεί για παράδειγμα σε μια χώρα να έχουμε άνοδο του ΑΕΠ σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, και ταυτόχρονα αύξηση του αριθμού των φτωχών, και περιβαλλοντική υποβάθμιση.

Οι καιροί άλλαξαν και η πραγματικότητα απαιτεί αλλαγές και στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ( ΑΕΠ), απαιτεί την προσθήκη και νέων δεικτών, όπως είναι οι περιβαλλοντικοί και οι κοινωνικοί δείκτες, προκειμένου να μετρηθεί σωστά η πρόοδος μιας κοινωνίας, η πρόοδος μιας χώρας.

Πάνω στο θέμα αυτό εργάζεται εντατικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πιστεύει, πώς συμπλήρωση του ΑΕΠ µε πρόσθετα ακριβή κριτήρια μέτρησης που αντανακλούν τον προβληματισμό του ευρέος κοινού θα επέτρεπε τη σύγκλιση της πολιτικής της ΕΕ µε τις ανησυχίες των πολιτών.

Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχετικοί έκθεση της, μεταξύ άλλων προτείνει την ανάπτυξη ενός συνολικού περιβαλλοντικού δείκη.

Προσθήκη περιβαλλοντικών και κοινωνικών δεικτών στο ΑΕΠ

Οι δείκτες που συνοψίζουν σηµαντικά θέµατα σε ένα ενιαίο αριθµό αποτελούν καίρια µέσα επικοινωνίας. Ευνοούν την ανταλλαγή απόψεων όσον αφορά τη χάραξη πολιτικών και επιτρέπουν στο ευρύ κοινό να αντιληφθεί κατά πόσον επιτελείται – ή µη – πρόοδος.

Το ΑΕΠ, καθώς και τα ποσοστά ανεργίας και πληθωρικού είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων συνοπτικών δεικτών. Πλην όµως δεν προορίζονται να αντικατοπτρίζουν την κατάσταση σε παραµέτρους όπως είναι το περιβάλλον ή οι κοινωνικές ανισότητες.

Συνολικός περιβαλλοντικός δείκτης

Όπως αναφέρει η Επιτροπή στην εκθεσή της, σημερα δεν υπάρχει ένας συνολικός περιβαλλοντικός δείκτης που να µπορεί να χρησιμοποιηθεί, µαζί µε το ΑΕΠ, σε συζητήσεις χάραξης πολιτικής. Μια τέτοια ενιαία µέτρηση για το περιβάλλον θα προωθούσε έναν πιο ισορροπημένο δηµόσιο διάλογο για τους κοινωνικούς στόχους και την κοινωνική πρόοδο.

Μεταξύ των δυνατών σχετικών δεικτών συγκαταλέγονται το οικολογικό αποτύπωµα και το αποτύπωµα άνθρακα, πλην όµως το πεδίο εφαρμογής τους είναι περιορισμένο (( Το αποτύπωµα άνθρακα αφορά αποκλειστικά τις εκπομπές αερίων των θερμοκηπίων. Το οικολογικό αποτύπωµα δεν συνεκτιμά ορισµένες επιπτώσεις, π.χ. τις επιπτώσεις στα ύδατα. Ωστόσο, η Επιτροπή το δοκιµάζει, µεταξύ άλλων δεικτών, για την παρακολούθηση της εξέλιξης της θεµατικής στρατηγικής για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων και του σχεδίου δράσης για την βιολογική ποικιλότητα)

Δεδομένου ότι έχουν πλέον ωριµάσει αρκετά οι σχετικές µε τους σύνθετους δείκτες και δεδομένα µμεθοδολογίες , οι υπηρεσίες της Επιτροπής προτίθενται να παρουσιάσουν, το 2010, µια δοκιµαστική εκδοχή ενός δείκτη σχετικού µε την περιβαλλοντική πίεση.

Ο δείκτης αυτός θα αντικατοπτρίσει τη ρύπανση και άλλες περιβαλλοντικές βλάβες εντός της επικράτειας της ΕΕ, προκειμένου να αξιολογούνται τα αποτελέσµατα των προσπαθειών περιβαλλοντικής προστασίας. Η τυχόν πτώση του δείκτη θα σηµαίνει ότι επιτελείται πρόοδος όσον αφορά την περιβαλλοντική προστασία.

Στον δείκτη θα συνεκτιµώνται οι µεγάλοι άξονες της περιβαλλοντικής πολιτικής:
• αλλαγή του κλίµατος και χρήση της ενέργειας
• φύση και βιοποικιλότητα
• ατµοσφαιρική ρύπανση και επιπτώσεις στην υγεία
• χρήση και ρύπανση των υδάτων
• παραγωγή αποβλήτων και χρήση των πόρων

Αρχικά ο δείκτης θα δημοσιεύεται σε ετήσια βάση για την ΕΕ και για τα κράτη µέλη, ενώ ο πιο μακροπρόθεσμος στόχος θα είναι – σε περίπτωση επιτυχίας – να δημοσιεύεται παράλληλα µε το ΑΕΠ.

Θα δημοσιεύονται επίσης συμπληρωματικές πληροφορίες για τα επιµέρους θέµατα και τους σχετικούς περιβαλλοντικούς στόχους σε επίπεδα ΕΕ και σε επίπεδα κρατών µελών, ούτως ώστε να είναι δυνατή η σωστή ερµηνεία του δείκτη.

Χάρις σε αυτόν το δείκτη, σε συνδυασµό µε το ΑΕΠ και τους κοινωνικούς δείκτες, αναµένεται ότι οι πολίτες θα είναι σε θέση να κρίνουν κατά πόσον οι πολιτικές της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων – καθώς και οι προσπάθειες των ιδιωτών και των επιχειρήσεων – επιτυγχάνουν το επιθυμητό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας και κατά πόσον πραγματοποιούνται βήµατα προόδου κατά τρόπο ισόρροπο, για την επίτευξη των κοινωνικών, οικονοµικών και περιβαλλοντικών στόχων.

Πέραν του συνολικού αυτού δείκτη για τις περιβαλλοντικές βλάβες και πιέσεις, είναι επίσης δυνατόν να αναπτυχθεί συνολικός δείκτης περιβαλλοντικής ποιότητας, ο οποίος αναφέρει, π.χ., τον αριθµό των ευρωπαίων πολιτών που ζουν σε υγιές περιβάλλον. Οι σχετικές έρευνες θα ενταθούν.

Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εργάζεται για τη διαμόρφωση δεικτών που θα επιτρέπουν την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων εκτός της επικράτειας της ΕΕ (π.χ. δείκτες που θα επιτρέπουν την παρακο λούθηση της εξέλιξης της θεµατικής στρατηγικής για τη βιώσιµη φύση των φυσικών πόρων) και θα εξακολουθήσει να υποστηρίζει τη βελτίωση του οικολογικού αποτυπώµατος.

Τι γίνεται διεθνώς

Ο προβληματισμός για τις ρυθµίσεις συμπλήρωσης του ΑΕΠ δεν είναι νέος. Διερευνώνται πολλές μέθοδοι από διεθνείς και εθνικούς οργανισμούς. Το Πρόγραµµα των Ηνωμένων Εθνών για την Ανάπτυξη (ΠΗΕΑ) ανέπτυξε έναν Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης (ΔΑΠ- HDI) για τη συγκριτική αξιολόγηση χωρών βάσει συνδυασμένης εκτίµησης του ΑΕΠ, της υγείας και του επιπέδου κατάρτισης. Η Παγκόσµια Τράπεζα, µε τον υπολογισµό των πραγματικών εξοικονομούμενων πόρων ενσωμάτωσε, καινοτομώντας, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραµέτρους στην αξιολόγηση του πλούτου των χωρών. Ο ΟΟΣΑ χειρίζεται το Παγκόσμιο Έργο για την Μέτρηση της Προόδου των Κοινωνιών, στο οποίο προωθείται η συµµετοχική χρήση νέων δεικτών. Πολλοί µη κυβερνητικοί οργανισµοί (ΜΚΟ) µετρούν το «οικολογικό αποτύπωµα» - µια μέτρηση η οποία έχει αναγνωρισθεί επίσηµα από ορισµένες δηµόσιες αρχές ως στόχος περιβαλλοντικής προόδου. Ερευνητές έχουν δημοσιεύσει καινοτόμους δείκτες ευηµερίας και ικανοποίησης από τη ζωή.