Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Η μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αποτελεί κλειδί για την απασχόληση και την ανάπτυξη

Βρυξέλλες, 25 Απριλίου 2012 – Η κα Ανδρούλα Βασιλείου, Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδια για θέματα παιδείας, πολιτισμού, πολυγλωσσίας και νεολαίας, δήλωσε στα κράτη μέλη ότι πρέπει να εκσυγχρονίσουν επειγόντως τα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των χωρών τους και να άρουν τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν την πλήρη λειτουργία του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΕΧΤΕ) για να αντιμετωπίσουν την κρίση και την αυξανόμενη ανεργία των νέων.
Κατά την ομιλία που εκφώνησε ενώπιον των Υπουργών Παιδείας που συνεδρίασαν στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας στο πλαίσιο συνάντησης για τη διαδικασία της Μπολόνιας, η οποία διοργανώνεται κάθε δύο έτη, η Επίτροπος κα Βασιλείου υπογράμμισε ότι η ανάληψη δράσης είναι ουσιαστικής σημασίας για να δοθεί ώθηση στην απασχόληση και την ανάπτυξη στην Ευρώπη.

«Αναμφίβολα, ο ευρωπαϊκός χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει σημειώσει πραγματική πρόοδο όσον αφορά την προσέγγιση των συστημάτων των διαφόρων χωρών. Πρέπει όμως να προχωρήσουμε παραπέρα: η τριτοβάθμια εκπαίδευση πρέπει να αποτελέσει το επίκεντρο όλων των προσπαθειών που καταβάλλουμε για να ξεπεράσουμε την κρίση, παρέχοντας στους νέους μας καλύτερες ευκαιρίες», δήλωσε η Επίτροπος. «Η Ευρώπη πρέπει να προβεί σε μεταρρυθμίσεις που θα απελευθερώσουν όλες τις δυνατότητες που διαθέτει για να διαμορφώσει το μέλλον μας. Στόχος μας είναι ένας πλήρως λειτουργικός ευρωπαϊκός χώρος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ο οποίος θα παρέχει σε όλους κορυφαίου επιπέδου εκπαίδευση και δεξιότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν επαγγελματικά, ο οποίος θα δίνει ώθηση στην καινοτομία και θα διασφαλίζει τη σωστή αναγνώριση των ακαδημαϊκών τίτλων.»

Οι στόχοι αυτοί δεν θα επιτευχθούν «εάν δεν εξασφαλιστεί επαρκής χρηματοδότηση για την τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτως ώστε να μπορέσει να συμβάλει σε βάθος χρόνου στην οικονομική ευημερία και την κοινωνική πρόοδο», πρόσθεσε η Επίτροπος.

Οι αρμόδιοι για την τριτοβάθμια εκπαίδευση υπουργοί από 47 ευρωπαϊκές χώρες¹ συνεδριάζουν στο Βουκουρέστι στις 26 και 27 Απριλίου για να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που θα διαμορφώσουν έναν σύγχρονο, ανοικτό ευρωπαϊκό χώρο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο της κρίσης και του κοινωνικού της αντίκτυπου, οι υπουργοί συμφώνησαν ότι οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να επικεντρωθούν στην ανάπτυξη της αναξιοποίητης ικανότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να συμβάλει στην ανάπτυξη και την απασχολησιμότητα – ένα μήνυμα που βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της «Ατζέντας για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2011 (βλ. IP/11/1043)

Σήμερα δημοσιεύεται επίσης και μια έκθεση σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση της προόδου όσον αφορά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων της διαδικασίας της Μπολόνιας.

Ιστορικό

Υπουργική διάσκεψη

Η υπουργική διάσκεψη θα καθορίσει τις προτεραιότητες για το επόμενο στάδιο της διαδικασίας της Μπολόνιας (2012-2015) για τις χώρες που ανήκουν στον ευρωπαϊκό χώρο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι υπουργοί θα εγκρίνουν τη στρατηγική κινητικότητας της Μπολόνιας, η οποία προβλέπει ότι, ως το 2020 το 20% των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη θα έχουν πραγματοποιήσει ένα μέρος των σπουδών τους στο εξωτερικό, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό κριτήριο αναφοράς για την κινητικότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2011.

Η διάσκεψη πραγματοποιείται παράλληλα με το «φόρουμ πολιτικής της διαδικασίας της Μπολόνιας», στο οποίο μετέχουν και χώρες εκτός του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γεγονός που αντικατοπτρίζει το ενδιαφέρον χωρών από ολόκληρη την υφήλιο για τις μεταρρυθμίσεις της Μπολόνιας.

Η διαδικασία της Μπολόνιας

Η διαδικασία της Μπολόνιας επιδιώκει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον οποίο οι φοιτητές θα μπορούν να επιλέγουν μαθήματα από ένα ευρύ και διαφανές φάσμα προγραμμάτων σπουδών υψηλής ποιότητας και να επωφελούνται από ομαλές διαδικασίες αναγνώρισης των τίτλων.

Από τη θέσπισή της το 1999 και εξής, η διαδικασία της Μπολόνιας έχει αποτελέσει παράδειγμα επιτυχημένης πανευρωπαϊκής συνεργασίας, στο πλαίσιο της οποίας οι ευρωπαϊκές χώρες συνέρχονται για να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε βάση εθελοντικής συνεργασίας. Η διαδικασία της Μπολόνιας έχει επιτρέψει να σημειωθεί πρόοδος που δεν θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί μέσω αμιγώς εθνικών προσεγγίσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελεί ενεργό μέλος της διαδικασίας της Μπολόνιας, μαζί με τις 47 χώρες που μετέχουν στη διαδικασία.

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις της Μπολόνια έχουν επικεντρωθεί στη διάρθρωση των σπουδών σε τρεις κύκλους (πρώτο πτυχίο/μάστερ/διδακτορικό), στη διασφάλιση της ποιότητας και στην αναγνώριση των τίτλων και των περιόδων σπουδών.

Η διάρθρωση των διπλωμάτων που προβλέπεται από τη διαδικασία της Μπολόνιας έχει σε γενικές γραμμές υιοθετηθεί· στα τρία τέταρτα των χωρών του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ένα ποσοστό φοιτητών μεταξύ 70% και 90% παρακολουθεί προγράμματα που αντιστοιχούν στο σύστημα πρώτου διπλώματος και μάστερ της διαδικασίας της Μπολόνιας.

Η τελευταία έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της διαδικασίας της Μπολόνιας, η οποία παρουσιάστηκε στους υπουργούς στο Βουκουρέστι και εκπονήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλες οι χώρες έχουν σημειώσει σημαντικές αλλαγές που έχουν καταστήσει δυνατή την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ωστόσο, η πρόοδος δεν είναι ομοιογενής, δεδομένης της μείωσης των δημοσίων δαπανών για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, και εξακολουθούν να υπάρχουν πρακτικά προβλήματα. Υπερβολικά μεγάλος αριθμός φοιτητών εγκαταλείπουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση ή αποφοιτούν χωρίς να διαθέτουν δεξιότητες που μπορούν να αξιοποιηθούν επαγγελματικά. Ορισμένοι συναντούν εμπόδια όσον αφορά την αναγνώριση των ακαδημαϊκών τους τίτλων σε άλλη χώρα και απαιτείται χρόνος προτού τα εκπαιδευτικά ιδρύματα υιοθετήσουν πρακτικές μάθησης που να επικεντρώνονται στον σπουδαστή – σύμφωνα με τις οποίες τα εκπαιδευτικά προγράμματα καταρτίζονται με βάση τις ανάγκες των φοιτητών και καθορίζεται σαφώς τι πρέπει να κατανοήσουν και να είναι σε θέση να κάνουν ως αποτέλεσμα των σπουδών τους («μαθησιακά αποτελέσματα»). Γενικότερα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν έχει ακόμα αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό που διαθέτει για την προώθηση της ανάπτυξης.

Μια σειρά εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας της Μπολόνιας συμβάλλουν στην προώθηση της μετάβασης προς συστήματα που επικεντρώνονται περισσότερο στον φοιτητή. Το ευρωπαϊκό σύστημα μεταφοράς και συσσώρευσης πιστωτικών μονάδων (ECTS) χορηγεί μονάδες σε κάθε τμήμα ενός προγράμματος σπουδών, με βάση τον φόρτο εργασίας του φοιτητή για την επίτευξη συγκεκριμένων μαθησιακών αποτελεσμάτων. Με τον τρόπο αυτό είναι ευκολότερο για τους φοιτητές να συσσωρεύουν μονάδες που απόκτησαν από διαφορετικά προγράμματα και αυτό απλουστεύει την αναγνώριση από το εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας τους των σπουδών που έχουν πραγματοποιήσει στο εξωτερικό. Το «παράρτημα διπλώματος», που επισυνάπτεται στο πτυχίο, παρέχει μια τυποποιημένη περιγραφή των σπουδών που πραγματοποιήθηκαν - καθιστώντας ευκολότερη την κατανόηση του περιεχομένου ενός διπλώματος, ανεξάρτητα από την χώρα στην οποία αποκτήθηκε.

Η χρήση των εργαλείων αυτών αυξάνεται και αναπτύσσεται συνεχώς, αλλά δεν είναι πάντοτε συστηματική και εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις. Εξακολουθούν επίσης να υπάρχουν προβλήματα όσον αφορά την αναγνώριση των τίτλων. Παρά την επικύρωση σε εθνικό επίπεδο της σύμβασης της Λισαβόνας για την αναγνώριση των τίτλων, ορισμένες χώρες δεν έχουν καταφέρει να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση των θεσμικών τους διαδικασιών αναγνώρισης με την εν λόγω σύμβαση.

Ομάδα παρακολούθησης της διαδικασίας της Μπολόνιας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μέλος της ομάδας παρακολούθησης της διαδικασίας της Μπολόνιας και των ομάδων εργασίας της· παρέχει υποστήριξη στη γραμματεία της διαδικασίας της Μπολόνιας και στο δίκτυο των εμπειρογνωμόνων σχετικά με τη διαδικασία· συνεισφέρει στη χρηματοδότηση των υπουργικών διασκέψεων και πολλών εκθέσεων, συνεδριάσεων και σεμιναρίων. Πολλά από τα εργαλεία της διαδικασίας της Μπολόνιας (π.χ. το ECTS) βασίστηκαν στο πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών της Επιτροπής (Erasmus). Η Επιτροπή υποστήριξε την εκπόνηση της έκθεσης εφαρμογής σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται στις μεταρρυθμίσεις που προβλέπει η διαδικασία της Μπολόνιας, η οποία καταρτίστηκε για την υπουργική διάσκεψη από την Eurydice, την Eurostat και την Eurostudent.

Η ατζέντα εκσυγχρονισμού της Επιτροπής για την τριτοβάθμια εκπαίδευση καθορίζει πέντε κύριους τομείς μεταρρυθμίσεων– την αύξηση των αποφοίτων για την επίτευξη του στόχου της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» που προβλέπει ποσοστό 40% των νέων με τίτλους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έως το 2020· την αναβάθμιση της ποιότητας και τη σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις ανάγκες απασχόλησης και τις απαιτήσεις της κοινωνίας· τη βελτίωση της κινητικότητας για σπουδές· την ενσωμάτωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο «τρίγωνο γνώσεων» που περιλαμβάνει την εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία· και τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της χρηματοδότησης. Η διαδικασία της Μπολόνιας και η ατζέντα εκσυγχρονισμού της Επιτροπής αλληλοενισχύονται.

Η Επιτροπή υποστηρίζει τις εντατικότερες ανταλλαγές μεταξύ του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άλλων χωρών του κόσμου. Ο ρόλος της ήταν σημαντικός στη θέσπιση του «φόρουμ πολιτικής της διαδικασίας της Μπολόνιας», στο οποίο οι υπουργοί του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συζητούν με εταίρους από όλο τον κόσμο και το οποίο πραγματοποιείται παράλληλα με την υπουργική διάσκεψη της διαδικασίας της Μπολόνιας.

Η ΕΕ υποστηρίζει επίσης μέτρα οικοδόμησης ικανοτήτων για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε 27 γειτονικές χώρες και για την ευθυγράμμιση των συστημάτων τους με τις απαιτήσεις της Μπολόνιας. Το πρόγραμμα Tempus, το οποίο διαθέτει επί του παρόντος ετήσιο προϋπολογισμό 90 εκατ. ευρώ, έχει χρηματοδοτήσει, από το 1990, περίπου 4 000 σχέδια συνεργασίας, στα οποία συμμετείχαν περισσότερα από 2.000 πανεπιστήμια από την ΕΕ και από χώρες – εταίρους της. Το εμβληματικό πρόγραμμα της ΕΕ για την παγκόσμια ακαδημαϊκή συνεργασία, το Erasmus Mundus, παρέχει υποτροφίες για κοινά προγράμματα μάστερ και διδακτορικού για φοιτητές από όλον τον κόσμο.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Σχετικά με τη διαδικασία της Μπολόνιας http://www.ehea.info/

Σχετικά με την ατζέντα για τον εκσυγχρονισμό

http://ec.europa.eu/education/higher-education/agenda_en.htm#doc

Androulla Vassiliou's website

Δικτυακός τόπος της Ανδρούλλας Βασιλείου

Twitter: @VassiliouEU