"Μαύρη τρύπα" στην αγορά ενέργειας

Μια κρυμμένη κάτω από το... χαλί της οικονομίας «μαύρη τρύπα» στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, ύψους 800 εκατ. ευρώ, βαρύνει το δημόσιο χρέος, χρεώνει τους καταναλωτές με αυξήσεις στα τιμολόγια, απειλεί με «σκάσιμο» εταιρείες παραγωγής ρεύματος αλλά και ανασταίνει... τον κίνδυνο μπλακ άουτ στο σύστημα ηλεκτροδότησης της χώρας.

Την ίδια στιγμή η ΔΕΗ, που αποτελεί ουσιαστικά και το μονοπώλιο στην αγορά ρεύματος, αφού κατέχει το 98% της προμήθειας των καταναλωτών και το 72% της παραγωγής, εμφανίζεται να μην επιβαρύνεται καθόλου από αυτό το τεράστιο έλλειμμα και να συνεχίζει απρόσκοπτα το επενδυτικό της πρόγραμμα. Και μάλιστα, παρανόμως, όπως κατήγγειλαν την περασμένη Πέμπτη στην Επιτροπή Ανταγωνισμού οι ιδιώτες παραγωγοί ενέργειας (Ελληνικός Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Εταιριών Ηλεκτρικής Ενέργειας - ΕΣΑΗ).
Αυτό το έλλειμμα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Οικονομίας», προκαλεί έντονο πονοκέφαλο στο υπουργείο Οικονομικών. Κι αυτό επειδή αφενός τα 800 εκατ. ευρώ λογίζονται στο δημόσιο χρέος και αφετέρου η τρόικα φέρεται ακόμη να μην το έχει ανακαλύψει... Ταυτόχρονα το ΥΠΕΚΑ από την πλευρά του δεν λαμβάνει ουσιαστικές αποφάσεις, προκειμένου να κλείσει αυτή η «μαύρη» τρύπα.
Το έλλειμμα
Τα 800 εκατ. ευρώ, που είναι το «άνοιγμα» της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, επιμερίζονται σε οφειλές ύψους περίπου 350 εκατ. ευρώ προς τους παραγωγούς ρεύματος από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (κυρίως φωτοβολταϊκά), σε 150 εκατ. ευρώ χρέη που άφησαν οι εταιρείες εμπορίας ρεύματος Energa και Hellas Power (οι οποίες πτώχευσαν) και σε περίπου 300 εκατ. ευρώ ανεξόφλητες πληρωμές προς τους ιδιώτες παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας οι οποίοι διαθέτουν μονάδες φυσικού αερίου συνολικής ισχύος 2.500 Μεγαβάτ. Οι έξι μονάδες των τελευταίων, που αντιπροσωπεύουν το 22% της συνολικής παραγόμενης ενέργειας, κατασκευάστηκαν με κεφάλαια ύψους 1,5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι ουσιαστικά οι ανταγωνιστές της ΔΕΗ.
Το χρέος αυτό ξεκίνησε να δημιουργείται από τη μεγάλη αύξηση των ληξιπρόθεσμων λογαριασμών ρεύματος που πληρώνουν οι καταναλωτές στη ΔΕΗ αλλά και από τη μεγάλη και ραγδαία ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών. Η τελευταία ευνοήθηκε από τις υψηλές τιμές επιδότησης που είχε αποφασίσει πριν από περίπου 2,5 χρόνια η κυβέρνηση. Τιμές οι οποίες μάλιστα ήταν υψηλότερες σε σχέση με την υπόλοιπη ΕΕ. Ετσι, είχαμε το φαινόμενο των αγροτών που έσπευδαν να αντικαταστήσουν τις καλλιέργειές τους με πάνελ φωτοβολταϊκών, χιλιάδες νοικοκυριά να τοποθετούν στις στέγες τους τέτοια συστήματα αλλά και διάφορες εταιρείες που κατασκεύαζαν και τοποθετούσαν φωτοβολταϊκά πουλώντας το ρεύμα και αποκομίζοντας εύκολο κέρδος. Μάλιστα το χρέος με τις αποφάσεις που έλαβε τον περασμένο Αύγουστο η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ το πληρώνουν όλοι οι καταναλωτές με την αύξηση του ειδικού τέλους για τις ΑΠΕ (ΕΤΜΕΑΡ) αλλά και οι επιχειρήσεις παραγωγής ρεύματος από φωτοβολταϊκά με έκτακτο χαράτσι. Επίσης οι καταναλωτές το πληρώνουν διπλά, αφού ένα μέρος των εσόδων στον λογαριασμό της ΕΡΤ κατευθύνεται πια γι' αυτό τον σκοπό.
Επιπλέον η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ μείωσε και τις επιδοτήσεις προς τους παραγωγούς από φωτοβολταϊκά. Ωστόσο, το πρόβλημα παραμένει οξυμένο και τα μέτρα αυτά χαρακτηρίζονται «ασπιρίνη». Επιπλέον αποφάσεις, όπως ένα συνολικό «πάγωμα» των αδειοδοτήσεων για τα φωτοβολταϊκά, δεν λαμβάνονται.
Ιδιώτες παραγωγή
Καταγγέλλουν τη ΔΕΗ για στάση πληρωμών
Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και του ΥΠΕΚΑ, για να γίνει περισσότερο κατανοητό, λειτουργεί με τρία σημεία αναφοράς. Το πρώτο, που βρίσκεται στη μία άκρη, είναι οι παραγωγοί ηλεκτρικού ρεύματος.
Δηλαδή είναι η «ΔΕΗ Παραγωγή», οι ΑΠΕ και οι ανεξάρτητες εταιρείες με τις μονάδες φυσικού αερίου.
Ο κανονισμός
Στην άλλη άκρη είναι οι προμηθευτές των καταναλωτών ρεύματος. Δηλαδή η «ΔΕΗ Προμήθεια» και ένα πολύ μικρό ποσοστό εταιρειών εμπορίας. Στη μέση βρίσκονται ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς (ΑΔΜΗΕ), που είναι 100% θυγατρική της ΔΕΗ, και ο εκκαθαριστής της αγοράς ενέργειας (ΛΑΓΗΕ) ελέγχεται από το Δημόσιο. Οι παραγωγοί δίνουν το ρεύμα στους προμηθευτές και οι τελευταίοι πληρώνουν τους πρώτους. Υποχρεωτικά και βάσει των κανονισμών ο ΑΔΜΗΕ και ο ΛΑΓΗΕ εκκαθαρίζουν τις συναλλαγές, δηλαδή οι προμηθευτές πληρώνουν σε αυτούς και οι δύο ενδιάμεσοι «κρίκοι» με τη σειρά τους αποζημιώνουν τους παραγωγούς.
Οι ιδιώτες παραγωγοί ρεύματος στις αμοιβές που εισπράττουν για το ρεύμα που δίνουν στο σύστημα της αγοράς είναι και η κάλυψη του μεταβλητού κόστους. Λόγω της κατάστασης της αγοράς (κυρίαρχη θέση της ΔΕΗ με πολλές δυνατότητες επιλογής καυσίμων για τις μονάδες της, όπως λιγνίτης, νερό, ντίζελ, φυσικό αέριο) καθιερώθηκε αυτή η αμοιβή στις περιπτώσεις που οι ιδιώτες αναγκάζονται να δώσουν ενέργεια, αλλά η τιμή της είναι κάτω από το κόστος παραγωγής.
«Δεν τα αποδίδει»
Οι ιδιώτες παραγωγοί ρεύματος έχουν «φεσωθεί» με περίπου 300 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 190 εκατ. ευρώ είναι ληξιπρόθεσμα. Οπως κατήγγειλαν και οι ίδιοι στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, τα χρήματα αυτά η ΔΕΗ δεν τα αποδίδει στους παραγωγούς, καθώς εκμεταλλευόμενη τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά παρακάμπτει τους κανονισμούς.
Η ΔΕΗ, επειδή έχει θυγατρικές τη «ΔΕΗ Παραγωγή» και τη «ΔΕΗ Προμήθεια», κάνει συμψηφισμό των εσόδων κι εξόδων της, χωρίς να δίνει τα χρήματα απευθείας στον ΑΔΜΗΕ και τον ΛΑΓΗΕ.
Ετσι η δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού, που κατέχει το 98% της προμήθειας καταναλωτών, καταβάλλει χρήματα στους εκκαθαριστές μόνο αν προκύψει διαφορά.

Παρενέργειες
Το ντόμινο χρεών απειλή για μπλακ άουτ
Οι ιδιώτες παραγωγοι που έχουν μονάδες φυσικού αερίου, λόγω των οφειλών της ΔΕΗ, χρωστούν με τη σειρά τους 307 εκατ. ευρώ στη Δημόσια Επιχείρηση Παροχής Αερίου. Η ΔΕΠΑ προμηθεύει με αέριο τις μονάδες των ιδιωτών. Αν παύσει ο εφοδιασμός τους, τότε οι έξι μονάδες των ιδιωτών που προσφέρουν ευστάθεια στο σύστημα ηλεκτροδότησης της χώρας, θα τεθούν εκτός λειτουργίας και οι διακοπές ρεύματος θα είναι αναπόφευκτες.
Σύμφωνα με την καταγγελία του Συνδέσμου Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΑΗ), η ΔΕΗ με την πρακτική αυτή αντλεί άτοκα κεφάλαια και σημαντική ρευστότητα από τους ανταγωνιστές της παραγωγούς, προκειμένου να υλοποιήσει απρόσκοπτα το επενδυτικό της πρόγραμμα. Ετσι, οι ιδιώτες παραγωγοί ρεύματος αφενός απειλούνται με διακοπή παροχής φυσικού αερίου και αφετέρου κινδυνεύουν να μείνουν εκτός αγοράς. Επομένως η ΔΕΗ δεν βαρύνεται με αυτό το έλλειμμα. Επίσης, πετυχαίνει άτοκο δανεισμό για επενδύσεις, ενώ οι ανταγωνιστές της αναγκάζονται να προσφύγουν στις τράπεζες με επιτόκια 7-9%.
Καθυστερήσεις
Επιπλέον, η ΔΕΗ συνεχίζει εδώ και επτά χρόνια να κατασκευάζει τη δική της μονάδα φυσικού αερίου στο Αλιβέρι -όταν αντίστοιχη ιδιωτική τέλειωσε σε δύο χρόνια- και να προκηρύσσει διαγωνισμό για κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων σε Μεγαλόπολη και Κοζάνη, με τιμές που έχουν «κλειδώσει» από την εποχή των υψηλών επιδοτήσεων, ενώ εμφανίζεται το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κρήτης με την Πελοπόννησο με δυνατότητα κατασκευής σε 10 χρόνια. Παράγοντες της αγοράς λένε ότι μπορεί να γίνει σε τρία χρόνια. Η χρηματοδότηση, υποστηρίζουν, υπάρχει από τις Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας που πληρώνουν οι καταναλωτές. Αλλά η ΔΕΗ ευνοείται από τη λειτουργία των ντιζελοκίνητων μονάδων της στο νησί, λόγω των υψηλών τιμών πώλησης.
Σύμφωνα λοιπόν με παράγοντες της αγοράς, το μονοπώλιο της ΔΕΗ γιγαντώνεται, η αγορά δεν ανοίγει και ανταγωνισμός δεν υπάρχει. Μοναδικές ελπίδες για τη λειτουργία του ανταγωνισμού είναι η αποκρατικοποίηση της επιχείρησης, με το σπάσιμό της και οι δημοπρασίες ρεύματός της από λιγνιτικές και υδροηλεκτρικές μονάδες που θα ξεκινήσουν το καλοκαίρι. Η ιδιωτικοποίηση θα κρατήσει ίσως και δύο χρόνια, αλλά οι δημοπρασίες είναι το ενδιάμεσο στάδιο.

Πηγη: Εθνος