Τελική έκθεση για τη διαρροή πετρελαίου στον ΑΗΣ Αγ Δημητρίου 6.3.09

Α. Περιγραφή συμβάντος

Την Παρασκευή 6 Μαρτίου 2009 διαπιστώθηκε από τo προσωπικό της απογευματινής βάρδιας λειτουργίας του ΑΗΣ Αγίου Δημητρίου διαρροή πετρελαίου σε συνδετήριο εξάρτημα (ζιμπώ) αγωγού πλήρωσης δεξαμενής πετρελαίου του Σταθμού. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Δ.Ε.Η., περίπου 247 τόνοι πετρελαίου διέρρευσαν από τη δεξαμενή πετρελαίου diesel που συγκεντρώθηκαν τελικά στο κλειστό σύστημα συλλογής και επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων. Σύμφωνα επίσης με τη Δ.Ε.Η., μετά την απομόνωση του σημείου διαρροής άρχισε άμεσα η διαδικασία ανάκτησης του πετρελαίου. Το πετρέλαιο, μετά τη διαρροή, οδηγήθηκε στη δεξαμενή καταιγίδας, χωρητικότητας περίπου 5.000 m3 και στο σύστημα φυσικοχημικής επεξεργασίας όλων των υγρών αποβλήτων (από το βιολογικό καθαρισμό των λυμάτων, από τους πύργους ψύξης, από πλυσίματα κ.ά.). Η μεγαλύτερη ποσότητα πετρελαίου κρατήθηκε στη δεξαμενή καταιγίδας από την οποία και ανακτήθηκε με ειδικά συστήματα. Οι υπόλοιπες ποσότητες συγκρατήθηκαν στο σύστημα φυσικοχημικής επεξεργασίας των αποβλήτων και ειδικότερα στους ελαιοσυλλέκτες, τόσο στο σύστημα επεξεργασίας όσο και στις τρεις δεξαμενές καθίζησης. Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκαν και πλωτά απορροφητικά φράγματα προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο οποιασδήποτε διαρροής προς το κανάλι απορροής των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων του Σταθμού. Στο πλαίσιο της ακριβούς εκτίμησης της ποσότητας πετρελαίου που ανακτήθηκε θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο πιθανής διαφυγής πετρελαίου στο ρέμα Σουλού και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ποιότητα του νερού του. Η αποκατάσταση της βλάβης ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από μια ώρα, εντός της ίδιας ημέρας.
Τα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν είναι:
1. η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των αναλύσεων, από τα δείγματα νερού που ελήφθησαν μετά το συμβάν έως σήμερα και
2. η διαπίστωση τυχόν επιπτώσεων από τη διαρροή στην ποιότητα των νερών του ρέματος Σουλού

Β. Χαρακτηρισμός ποιότητας νερών του ποταμού Σουλού

Με τις Κοινές Νομαρχιακές Αποφάσεις 1900/22-3-79 (ΦΕΚ 464Β/12-5-79) (Συνημμένο 1) και 10032/4-9-87 (ΦΕΚ 594Β/10-11-87) (Συνημμένο 2) το νερό της λίμνης και του ρέματος Σουλού καθορίζεται «...ανωτέρας τάξης χρήση των νερών του ποταμού Σουλού και της λίμνης Βεγορίτιδος μετά τη διάθεση λυμάτων ή βιομηχανικών αποβλήτων σ’ αυτά παραμένουν κατάλληλα για κολύμβηση σύμφωνα με το Παράρτημα ΙΙ “Πρότυπα Ποιότητας Νερών Κολύμβησης” της Κοινής Υπουργικής Απόφασης 46399/ 1352/86 (ΦΕΚ 438Β/86)…» (Συνημμένο 3). Σύμφωνα με αυτά τα πρότυπα, η επιθυμητή συγκέντρωση πετρελαϊκών υδρογονανθράκων είναι 0,30 mg/l.
Σε ό,τι αφορά την ποιότητα των νερών για άρδευση, δεν υπάρχουν σχετικές προδιαγραφές. Υπάρχουν μόνο ποιοτικές προδιαγραφές του ΥΠΕΧΩΔΕ.
Με βάση τα αποτελέσματα μελέτης της ποιότητας των νερών του ρέματος Σουλού, τα οποία υπάρχουν στο ΦΕΚ 797Β/25.6.2001, τα νερά του ρέματος είναι κατάλληλα για άρδευση αφού όλες οι τοξικές ενώσεις βρίσκονται σε συγκεντρώσεις χαμηλότερες από αυτές των ανωτάτων ορίων του πόσιμου νερού.

Γ. Χαρακτηριστικά πετρελαίου diesel

Οι κυριότερες κατηγορίες ενώσεων που συνθέτουν το πετρέλαιο είναι:
α) Αλκάνια. Ενώσεις με 5 έως 7 άτομα άνθρακα, μη τοξικές που βιοαποικοδομούνται από διάφορους μικροοργανισμούς.
β) Κυκλοαλκάνια. Ενώσεις με 5 έως 6 άτομα άνθρακα που αποικοδομούνται δυσκολότερα από ότι τα αλκάνια.
γ) Αρωματικές ενώσεις. Είναι πτητικές και αποτελούν το 2-4% του πετρελαίου. Στις ενώσεις αυτές ανήκουν και οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, π.χ. βενζόλιο, και είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία.

Δ. Δειγματοληψίες – μετρήσεις και αποτελέσματα

Δειγματοληψίες νερών στην έξοδο των αποβλήτων του ΑΗΣ στο ρέμα Σουλού και κατά μήκος του ρέματος έγιναν από τη Νομαρχία Κοζάνης, από το Κέντρο Περιβάλλοντος. Παράλληλα, δειγματοληψίες έγιναν και από τη ΔΕΗ σε συνεργασία με την εταιρεία INTERGEO.

Δ.1. Δειγματοληψίες Νομαρχίας Κοζάνης

Οι πρώτες δειγματοληψίες από τη Νομαρχία στην έξοδο των αποβλήτων του ΑΗΣ στο ρέμα Σουλού έγιναν τη Δευτέρα, 12/3/2009 (Συνημμένο 4). Ελήφθησαν δύο δείγματα, ένα επιφανειακό και ένα σε βάθος 20 εκατοστών. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των αναλύσεων, δεν ανιχνεύθηκε βενζόλιο ενώ οι ολικοί πετρελαϊκοί υδρογονάνθρακες βρέθηκαν σε συγκεντρώσεις 0,29 και 0,31 αντίστοιχα στα δύο δείγματα.
Με βάση τα δύο αυτά δεδομένα, οι τιμές αυτές είναι οριακές σε ό,τι αφορά το νερό κολύμβησης στο οποίο η επιθυμητή συγκέντρωση είναι 0,30 mg/l.

Δ.2. Δειγματοληψίες Κέντρου Περιβάλλοντος (ΚΕ.ΠΕ.)

Δειγματοληψίες έγιναν και από το Κέντρο Περιβάλλοντος (Συνημμένο 5: Τεχνική Έκθεση ΚΕΠΕ). Η Τεχνική Έκθεση περιγράφει αναλυτικά τόσο τις δειγματοληψίες όσο και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων σε σχέση με την υφιστάμενη νομοθεσία. Από τα αποτελέσματα των πρώτων δειγμάτων (δειγματοληψίες στις 13/3, 14/3, 15/3, 16/3, 17/3, 18/3, 19/3, 21/3, 22/3, 23/3 και 24/3) προκύπτουν τα παρακάτω:
- Οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες (οι επικίνδυνες ουσίες) είναι σε συγκεντρώσεις χαμηλότερες σε σχέση με τις ανώτατες τιμές που ισχύουν για το πόσιμο νερό.
- Οι πετρελαϊκοί υδρογονάνθρακες σε όλα τα δείγματα βρίσκονται σε συγκεντρώσεις <0,1>Δ.3. Δειγματοληψίες από τη ΔΕΗ σε συνεργασία με την εταιρεία INTERGEO

Ελήφθησαν δείγματα από την έξοδο των αποβλήτων και διάφορα σημεία κατά μήκος του ρέματος Σουλού στις 7/3, 12/3, 16/3, 17/3, 20/3, 21/3/2009 και 15/4/2009. Τα δείγματα εστάλησαν στο διαπιστευμένο για το συγκεκριμένο πεδίο αναλύσεων, εργαστήριο AGROLAB Labor GmbH στη Γερμανία και φαίνονται στο συνημμένο έγγραφο (Συνημμένο 6: Αποτελέσματα που κατέθεσε η INTERGEO).
Σε όλες τις αναλύσεις τα αποτελέσματα δείχνουν συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων κάτω από το 0.1 mg/l. Αυτό σημαίνει ότι τη δεδομένη στιγμή της δειγματοληψίας δεν υπήρχε ρύπανση από υδρογονάνθρακες. Παράλληλα, προκύπτει επίσης ότι το σύστημα επεξεργασίας των αποβλήτων της ΔΕΗ λειτουργεί πολύ καλά και δεν επιτρέπει διαφυγές πετρελαίου στο ρέμα Σουλού.

Ε. Συμπεράσματα

Συγκρίνοντας όλα τα παραπάνω αποτελέσματα με τις υφιστάμενες Νομοθεσίες που αναφέρονται στην ποιότητα των επιφανειακών νερών για την παραπάνω χρήση (κολύμβηση-άρδευση) διαπιστώνουμε ότι:
1. Οι συγκεντρώσεις των επικίνδυνων ουσιών (αρωματικοί υδρογονάνθρακες) που μετρήθηκαν είναι χαμηλότερες ακόμη και από τα όρια του πόσιμου νερού.
2. Οι συγκεντρώσεις των πετρελαϊκών υδρογονανθράκων που μετρήθηκαν στα πρώτα δείγματα, είτε είναι μη ανιχνεύσιμες, είτε οριακά συμπίπτουν με τα επιθυμητά όρια των νερών κολύμβησης. Στα δείγματα που ελήφθησαν αργότερα δεν έχουν ανιχνευθεί πετρελαϊκοί υδρογονάνθρακες. Επομένως, τα νερά είναι κατάλληλα για κολύμβηση, όπως προβλέπει και η σχετική Νομοθεσία η οποία αναφέρθηκε παραπάνω.
3. Η ποιότητα των νερών του ρέματος Σουλού με τα υπάρχοντα στοιχεία είναι απολύτως κατάλληλη ώστε τα νερά να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άρδευση χωρίς κανένα πρόβλημα.

Θεσσαλονίκη, 5/5/2009

Θεμιστοκλής Κουϊμτζής
Ομοτ. Καθηγητής Α.Π.Θ.