2,5 εκατ. ευρώ για τη μελέτη του ρόλου των μικροσωματιδίων στην ατμοσφαιρική ρύπανση

Τον ρόλο των οργανικών αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στην κλιματική αλλαγή εξετάζει το νέο ερευνητικό έργο ATMOPACS, το οποίο υλοποιείται από την ερευνητική ομάδα του καθηγητή Σπύρου Πανδή (Αναπληρωτής Διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Χημικής Μηχανικής και Χημικών Διεργασιών Υψηλής Θερμοκρασίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, ΙΤΕ/ΕΙΧΗΜΥΘ). Το έργο χρηματοδοτείται από το εξαιρετικά ανταγωνιστικό και υψηλού κύρους πρόγραμμα ΙΔΕΕΣ (Advanced Grant) του 7ου Προγράμματος Πλαίσιο για την Έρευνα της ΕΕ, με το ποσό των 2,496 εκατ. ευρώ για 5 έτη.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση, και ειδικότερα τα αιωρούμενα σωματίδια, έχουν αναγνωρισθεί ως πρωταρχικός παράγοντας κινδύνου της ανθρώπινης υγείας με επιπτώσεις στην αναπνευστική και καρδιαγγειακή λειτουργία και στον αυξανόμενο κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με υπολογισμούς, μια μείωση της συγκέντρωσης αιρούμενων σωματιδίων κατά 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο στην Ευρώπη μπορεί να αποτρέψει 3.000-8.000 πρόωρους θανάτους ετησίως.

Συγχρόνως, τα αιωρούμενα σωματίδια επηρεάζουν το ισοζύγιο ακτινοβολίας της Γης άμεσα με τη διασπορά και την απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας, και έμμεσα με τη δράση ως πυρήνες συμπύκνωσης νεφών (CCN). Ο ρόλος αυτών των σωματιδίων στο ισοζύγιο ενέργειας του πλανήτη μας είναι μια από τις σημαντικότερες πηγές αβεβαιότητας στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.

Οι οργανικές ενώσεις αντιπροσωπεύουν περίπου το μισό της μάζας των μικροσωματιδίων στην ατμόσφαιρα. Εντούτοις, ενώ η συμπεριφορά των ανόργανων συστατικών των σωματιδίων είναι σχετικά κατανοητή, υπάρχει σημαντική αβεβαιότητα στην κατανόηση σχεδόν όλων των πλευρών του προβλήματος σχετικά με την οργανική ύλη και συγκεκριμένα με τις πηγές προέλευσης, τους χημικούς μετασχηματισμούς της στην ατμόσφαιρα, και την εξέλιξη των φυσικών ιδιοτήτων της. Αυτή η αβεβαιότητα είναι ιδιαίτερα σημαντική και για τα προβλήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής. Τα οργανικά μικροσωματίδια θεωρούνται ως κύριος παράγοντας κινδύνου για την ανθρώπινη υγεία. Οι οργανικές ουσίες αντιπροσωπεύουν, επίσης, μια σημαντική πηγή αβεβαιότητας στην κατανόηση των αλληλεπιδράσεων σωματιδίων και σύννεφων και στον σχηματισμό και ανάπτυξη νέων σωματιδίων, που σχετίζεται με την αβεβαιότητα της κλιματικής αλλαγής.

Στο πλαίσιο του έργου ATMOPACS, η ομάδα του καθ. Σ. Πανδή (καθηγητές Χ. Πηλίνης, Α. Νένες, Ν. Μιχαλόπουλος, Μ. Κανακίδου, και Ε. Στεφάνου και Διδάκτορες Χ. Φουντούκης και Ε. Κωστενίδου) θα ακολουθήσει μια καινοτόμο προσέγγιση για την περιγραφή των οργανικών αιωρούμενων σωματιδίων σε προσομοιωτές ατμοσφαιρικής ρύπανσης προκειμένου να υπερκεραστούν οι δυσκολίες που τίθενται από τη χημική πολυπλοκότητά τους, χωρίς όμως να αμελούνται τα βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά τους. Θα αναπτυχθούν οι απαραίτητες πειραματικές τεχνικές για τον χαρακτηρισμό των οργανικών σωματιδίων, θα διερευνηθούν οι σημαντικότερες διαδικασίες σχηματισμού και εξέλιξής τους και θα αναπτυχθούν τα αντίστοιχα υπολογιστικά εργαλεία. Αυτά θα χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπισθούν μερικά από τα σημαντικότερα προβλήματα σχετικά με τον ρόλο των ατμοσφαιρικών μικροσωματιδίων στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τη κλιματική αλλαγή.

Το ATMOPACS περιλαμβάνει έναν συνδυασμό εργαστηριακών μετρήσεων, μετρήσεων πεδίου, συμπεριλαμβανομένων "πειραμάτων διαταραχής στην ατμόσφαιρα", ανάπτυξης προσομοιωτών OA, και Προσομοίωση Μεταφοράς Χημικών Ειδών σε αστική, περιφερειακή, και παγκόσμια κλίμακα. Το πρόγραμμα θα εκταθεί τις κλίμακες συστημάτων που αρχίζουν από τη μικροκλίμακα (σχηματισμός νέων σωματιδίων με πυρηνογένεση) έως την κλίμακα του πλανήτη.

Το έργο θα αναβαθμίσει σημαντικά την ερευνητική υποδομή για μέτρηση ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα και τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εργαστηριακή μονάδα προσομοίωσης ατμοσφαιρικής ρύπανσης που θα αναπτυχθεί στο ΕΙΧΗΜΥΘ, καθώς και άλλα εργαλεία, θα είναι διαθέσιμα και σε άλλες ερευνητικές ομάδες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Για περισσότερες πληροφορίες: Καθηγητής Σπύρος Πανδής, ΙΤΕ/ΕΙΧΗΜΥΘ, Τηλ.: 2610 969510, Ε-mail: spyros@chemeng.upatras.gr.

Σημειώνεται πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) ιδρύθηκε το 2005 με στόχο την προαγωγή της επιστημονικής αριστείας στην Ευρώπη και την υποστήριξη των πλέον άριστων και δημιουργικών επιστημόνων ώστε να υλοποιήσουν την έρευνα της επιλογής τους. Η επιχορήγηση ERC Advanced Grant απονέμεται σε έμπειρους ερευνητές με διεθνή αναγνώριση που διεξάγουν υψηλού επιπέδου έρευνα με χαρακτηριστικά διεπιστημονικότητας, σε θέματα αιχμής. Ο ερευνητής μπορεί να προτείνει θέμα της απολύτου επιλογής του το οποίο θα ερευνήσει σε φορέα υποδοχής που βρίσκεται σε χώρα της Ευρωπαϊκής.

Το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης είναι Εθνικό Σημείο Επαφής για το πρόγραμμα ΙΔΕΕΣ. H τρέχουσα προκήρυξη αφορά τη μεταφορά ερευνητικών αποτελεσμάτων, τα οποία προκύπτουν από έργα που χρηματοδοτούνται από το ΙΔΕΕΣ, στην αγορά (καταληκτική ημ/νία: 15 Ιουνίου και 8 Νοεμβρίου 2011). Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε με την κα Χριστίνα Πασκουάλ (τηλ.: 210 7273920, e-mail: cpascual@ekt.gr, http://www.ekt.gr/fp7).

www.ekt.gr, με πληροφορίες από ΙΤΕ