ΕΛΕΑΤΕΝ: Σύγχρονη πρόκληση το 100% των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα

<

Ποιό είναι το μέλλον της πράσινης ενέργειας και τι έχει αλλάξει μετά την τραγωδία ατη Φουκουσίμα; Ίαως ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να απαντήσει είναι ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ένωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) κ. Παναγιώτης Παπασταματίου, ο οποίος δίνει απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα που θέτουν οι... αρνητές των ΑΠΕ και καταθέτει τη δική του πράσινη αναπτυξιακή πρόταση και για τη χώρα μας.

Κύριε Παπασταματίου, η ανθρωπότητα έχει μείνει άφωνη από την τραγωδία στην Ιαπωνία. Εκτός από την ανθρωπιστική διάσταση της τραγωδίας, οι οικονομικές επιπτώσεις φαίνεται ότι θα είναι τεράστιες. Πολλοί μιλούν ήδη και για το πρόωρο τέλος της λεγόμενης «πυρηνικής αναγέννησης». Τι πιστεύετε εσείς;

Πράγματι ένα τόσο σημαντικό ατύχημα εκτιμώ ότι θα αναστείλει αυτό που ονομάσατε «πυρηνική αναγέννηση». Στο γεγονός αυτό συμβάλλει και ο τρόπος χειρισμού του ατυχήματος από την πλευρά των υπευθύνων και της κυβέρνησης. Για να μη μείνουμε όμως μόνο στις εκτιμήσεις, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι αυτό και τα προηγούμενα πυρηνικά ατυχήματα πρέπει να μας προκαλούν δέος για την ασημαντότητα του ανθρώπου μπροστά στη Φύση. Η τεχνολογία έχει κάνει πολλά βήματα σε όλους τους τομείς. Όμως η Φύση είναι πάντα εδώ για να μας θυμίζει ότι ανάμεσα στις τεχνολογικές επιλογές πρέπει να διαλέγουμε εκείνες που συμβαδίζουν με αυτήν και δεν την υποτάσσουν βίαια.

Την ίδια στιγμή, η κρίση στη Λιβύη έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα εξαιτίας της εκτίναξης των τιμών του πετρελαίου. Ο συνδυασμός της Φουκουσίμα και της Λιβύης τι σημαίνει για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας;

Η κρίση στη Λιβύη και, γενικότερα, η αναστάτωση στην περιοχή της Βόρειας Αφρικής μέχρι τη Μέση Ανατολή θέτει επιτακτικά το θέμα της ενεργειακής ανεξαρτησίας και της οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης. Νομίζω ότι η Ευρώπη, και γενικότερα η Δύση, είναι ακόμα εγκλωβισμένη σε ένα γεωπολιτικό δόγμα που στηρίζεται στην πολιτική και στρατιωτική κυριαρχία επί των πλουτοπαραγωγικών περιοχών του πλανήτη. Η συνεπαγόμενη πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση των λαών σε αυτές τις περιοχές δεν μπορεί να συνεχιστεί για ηθικούς και πραγματικούς λόγους. Η Ευρώπη πρέπει να ενθαρρύνει συνειδητά τη δημοκρατική πορεία των περιοχών αυτών, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι η αναπόφευκτη αυτή πορεία συνδυάζεται με πιο δημοκρατική διαχείριση των τοπικών πηγών πλούτου, όπως είναι τα ορυκτά καύσιμα. Το νέο αυτό γεωπολιτικό περιβάλλον δεν είναι μακρινό. Είναι ήδη εδώ και οι διαδοχικές κρίσεις το αποδεικνύουν. Ποια πρέπει να είναι η στάση της Ευρώπης μπροστά σε αυτό το αύριο; Η ενίσχυοη της ενεργειακής της ανεξαρτησίας με τη μαζική προώθηση των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και η γενναία επένδυση στην τεχνολογία των ΑΠΕ, ώστε να συνεχίσει να είναι στην τεχνολογική πρωτοπορία. Το ενθαρρυντικό είναι ότι με αφορμή τη Φουκουσίμα και τη Λιβύη η Γενική Διεύθυνση Ενέργειας φαίνεται ότι αντέδρασε άμεσα και εκπονεί σενάρια για πάνω από 90% έργα ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2050, χωρίς κανένα νέο πυρηνικό και, φυσικά, με μηδενικές εκπομπές C02.

Ποιο είναι υπό τις παρούσες συνθήκες το αύριο για την πράσινη ενέργεια; Μπορούμε να μιλούμε για τις νέες προκλήσεις των ΑΠΕ, μετά τη Φουκουσίμα και τη Λιβύη;

Η πρόκληση είναι το 100% ΑΠΕ. Οι τεχνολογίες υπάρχουν, αλλά το να συνθέσεις το παζλ θέλει δουλειά. Το σημαντικό είναι να κατανοηθεί από τις ηγεσίες ότι το πρόβλημα έχει οπωσδήποτε λύση. Δεν είναι θεωρητικό το να λέμε 100% ΑΠΕ έως το 2050. θέλει βελτιστοποίηση του μείγματος, επενδύσεις σε υποδομές, δίκτυα και αποθήκευση ενέργειας, ηλεκτροκίνηση και ίσως υδρογόνο, θέλει επενδύσεις σε παραγωγικό εξοπλισμό και σε έρευνα για εξέλιξη των τεχνολογιών. Αυτός όμως ο δρόμος των ΑΠΕ και της εξοικονόμησης είναι ένας δρόμος που η ανθρωπότητα και η επιστήμη τον έχουν ήδη ανοίξει. Τον ξέρουν και τώρα καλούνται να τον τελειοποιήσουν. Δεν ψάχνουν στα τυφλά. Αντίθετα, στην περίπτωση των πυρηνικών ή της αποθήκευσης C02, δεν είναι ακόμα σαφή ούτε το πρόβλημα ούτε η λύση του ούτε το κόστος της λύσης.

Υπάρχει μια «ελληνική» συζήτηση σε εξέλιξη που αφορά αρχικά το μερίδιο των ΑΠΕ στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα για το 2020. Οι «αρνητές» των ΑΠΕ λένε άτι η κατανομή για την πράσινη ενέργεια είναι πολύ μεγάλη και ξεκινούν καταρχήν από το γεγονός ότι δεν υπάρχει οικονομική αποτίμηση και μελέτη του κόστους. Τι απαντάτε;

0 καθένας μπορεί να πει ότι κάτι τέτοιο είναι λίγο ή πολύ. Για να αποφανθείς όμως με κάποια ασφάλεια, πρέπει να δεις τις εναλλακτικές και το κόστος της κάθε εναλλακτικής. Μελέτες κόστους υπάρχουν και εμείς ως κλάδος είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε σε ορθολογική και επιστημονική βάση με οποιονδήποτε για αυτό το θέμα. Και το κάνουμε με κάθε ευκαιρία σε συνέδρια και ημερίδες. Επειδή όμως το θέμα του κόστους ηλεκτροπαραγωγής και του τι πληρώνει ο καταναλωτής ρεύματος στην Ελλάδα είναι αντικειμενικά δύσκολο, υπάρχει δυσκολία να προσεγγιστεί με ασφάλεια έξω από τα όρια μιας αυστηρής τεχνικής επιστημονικής συζήτησης.

Επιγραμματικά θα πω ότι οι ΑΠΕ είναι φτηνές και οδηγούν σε μείωση της τιμής του ρεύματος που πρέπει να πληρώνει ο καταναλωτής. Και αυτό διότι χάρη σε αυτές εκτοπίζονται οι πιο ακριβοί συμβατικοί σταθμοί και, επομένως, μειώνεται η λεγόμενη Οριακή Τιμή του Συστήματος (ΟΤΣ). Μέσα στο 2011 το όφελος που θα προκύψει χάρη σε αυτή τη μείωση επαρκεί για να χρηματοδοτήσει όλες τις πληρωμές που θα λάβουν οι σταθμοί ΑΠΕ και να κλείσει πλήρως και το σημερινό έλλειμμα του λεγόμενου «τέλους ΑΠΕ». Ακόμα και αν διατηρηθεί το στρεβλό σύστημα του τέλους ΑΠΕ, η ορθότερη αποτίμηση της επίπτωσης των ΑΠΕ με σύγκριση των εγγυημένων τιμών με το πλήρες κόστος συμβατικής ηλεκτροπαραγωγής οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ΑΠΕ δεν χρειάζονται καμία αύξηση στο λεγόμενο «τέλος ΑΠΕ». Δηλαδή το σημερινό ύψος του επαρκεί για να χρηματοδοτήσει άνετα όλη την ανάπτυξη μέχρι το 2020, σύμφωνα με το εθνικό σχέδιο δράσης του ΥΠΕΚΑ, που όπως γνωρίζετε δεν είναι η φτηνότερη επιλογή.

Το δεύτερο επιχείρημα που δεν προέρχεται κατ' ανάγκη από ανθρώπους που αντιμάχονται την πράσινη ενέργεια, αφορά τις υποδομές ταυ δικτύου. Ισχυρίζονται άτι για να επιτευχθεί ο στόχος θα χρειαστούν επενδύσεις δικτύων άνω των 4,5 δισ. όταν από το '60 μέχρι σήμερα οι επενδύσεις στα δίκτυα αποτιμώνται σε 1,5 δισ. ευρώ. Και λένε ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν. Ποια η είναι άποψη σας;

Το γεγονός είναι ότι η επίτευξη της απαιτούμενης διείσδυσης έως το 2020 απαιτεί μια πραγματική επανάσταση. Ειδικά στον τομέα των δικτύων πρέπει να γίνουν άλματα. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας και τον στρατηγικό σχεδιασμό για τις διασυνδέσεις του Αιγαίου, τότε πράγματι μιλάμε για ένα εγχείρημα εφάμιλλο του εξηλεκτρισμού της χώρας. Έχω και εγώ ακούσει άτι τα νούμερα δεν βγαίνουν και δυσκολεύομαι να αντιληφθώ το αληθές νόημα της φράσης. Κατ' αρχάς να διευκρινίσω ότι τα νούμερα βγαίνουν, με την έννοια ότι οι προωθούμενες επενδύσεις δικτύων, είτε αυτές αφορούν αμιγώς ΑΠΕ είτε γενικότερα έργα υποδομής (όπως η διασύνδεση όλου του Αιγαίου), είναι βιώσιμες και συμφέρει οικονομικά να γίνουν. Αν η φράση υπονοεί ότι τα λεφτά για τις επενδύσεις δεν υπάρχουν, έχω να σχολιάσω ότι ο κλάδος των ΑΠΕ είναι από τους ελάχιστους παραγωγικούς κλάδους της οικονομίας μας που πραγματοποιεί σήμερα επενδύσεις και σχεδιάζει νέες. Τα δηλωμένα κεφάλαια για την πραγματοποίηση όλων αυτών των επενδύσεων είναι επαρκή. Επειδή όμως το πρόγραμμα των διασυνδέσεων δεν αφορά μόνο τις ΑΠΕ και δεν σχεδιάζεται μόνο γι' αυτές, θα ήθελα γενικότερα να σχολιάσω τα εξής: Η διασύνδεση του Αιγαίου και της Κρήτης είναι η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας να τοποθετηθεί στο γεωπολιτικό ενεργειακό «παιχνίδι» της περιοχής της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής την επόμενη 30ετία. Η Γαλλία προωθεί τον «μεσογειακό δακτύλιο» όσο και αν προς στιγμή φαίνεται ότι δεν είναι στην κορυφή της ατζέντας λόγω των εξελίξεων που έχουν μεσολαβήσει. To Desertec επίσης είναι ένα σημαντικό σχέδιο που υπάρχει πάντα στις σκέψεις των Βρυξελλών και έχουν ληφθεί έμμεσες πρόνοιες γι' αυτό στην οδηγία 2009/28. Το αιολικό και ηλιακό δυναμικό της Βόρειας Αφρικής είναι τεράστιο. Ασχέτως της εκτίμησης για το αν συμφέρουν οικονομικά και κυρίως πολιτικά τέτοια σχέδια, το γεγονός είναι ότι τα επόμενα χρόνια θα ενταθεί ο διεθνής διάλογος γι' αυτά ή γι' άλλα ανάλογα σχέδια. Για εμάς όλα αυτά περνούν από την Κρήτη και το Αιγαίο. Χωρίς τη διασύνδεση τους η Ελλάδα δηλώνει απούσα από τις εξελίξεις που έρχονται. Σε αυτή τη μεγάλη εικόνα εντάσσεται και η μαζική αξιοποίηση του αιολικού δυναμικού του Αιγαίου.

Μια ακόμα κριτική που αντιμετωπίζουν οι ΑΠΕ είναι ότι δεν μπορούν να αποτελέσουν μονάδες βάσης που θα υποκαταστήσουν ανάλογες συμβατικές μονάδες που ευθύνονται και για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών ρύπων. Υπάρχουν πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις που σας κάνουν αισιόδοξο ότι θα μπορέσουμε να έχουμε πράσινες μονάδες βάσης μεγάλης ισχύος; Και αν ναι, πότε το τοποθετείτε χρονικά;

Υπάρχουν ΑΠΕ που λειτουργούν ως μονάδες βάσης, όπως είναι η βιομάζα και η γεωθερμία. ΑΠΕ που παρουσιάζουν χαμηλή μεταβλητότητα όπως είναι τα φωτοβολταϊκά. Τέλος, υπάρχουν ΑΠΕ που συνδυάζονται με συστήματα αποθήκευσης και παρέχουν εγγυημένη ισχύ, όπως είναι τα υβριδικά αιολικά πάρκα και τα ηλιοθερμικά. Ακόμη και τα αιολικά πάρκα, αναλόγως με τη διασπορά τους, παρέχουν εγγυημένη ισχύ στο σύστημα από 15 - 25%. Η λύση που φαίνεται αυτήν την περίοδο ως η ιιιο βιώσιμη και ρεαλιστική είναι η μαζική προώθηση της ηλεκτροκίνησης στις μεταφορές και, ίσως, το υδρογόνο. Τα σενάρια που επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για πάνω από 90% ΑΠΕ έως το 2050 περιέχουν αυτές τις λύσεις.

Ως εκπρόσωπος της αγοράς αιολικών, ποια είναι η εικόνα που έχετε για την αγορά σήμερα; θα επιτευχθούν οι στόχοι των 300 MW για το 2011; Υπάρχουν προβλήματα στη χρηματοδότηση των έργων και, το κυριότερο, υπάρχουν διαθέσιμα επενδυτικά κεφάλαια για την ανάπτυξη έργων;

Με βάση τις δρομολογημένες επενδύσεις και τα έργα που κατασκευάζονται, αισιοδοξώ ότι το 2011 θα εγκατασταθούν αιολικά πάρκα που θα ξεπερνούν τα 300 MW και θα προσεγγίζουν τα 400 MW. Και αυτό χάρη στις μακροχρόνιες προσπάθειες των στελεχών, των μελετητών και των επιχειρηματιών του κλάδου. Φανταστείτε τι θα γινόταν αν η Πολιτεία απελευθέρωνε αποτελεσματικά τις υγιείς αυτές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Τα προβλήματα της χρηματοδότησης είναι σε όλους γνωστά και αφορούν όλη την ελληνική οικονομία. Ειδικά όμως στον κλάδο των ΑΠΕ, είναι σαφώς λιγότερα. Επενδύσεις γίνονται και δανειοδοτούνται,
και τα διαθέσιμα ίδια κεφάλαια επαρκούν ενώ υπάρχει πάντα ενδιαφέρον για είσοδο και άλλων «παικτών».

Υπάρχει περιθώριο, τέλος, για τη χώρα μας να εξελιχθεί σε κέντρο όχι μόνο παραγωγής αλλά και τεχνολογικής ανάπτυξης των ΑΠΕ στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου;

Σαφώς και υπάρχει. Ήδη το 30 -40% του κόστους επένδυσης ενός αιολικού πάρκου είναι εξοπλισμός που κατασκευάζεται σε ελληνικά εργοστάσια ή υπηρεσίες που παρέχονται από ελληνικές εταιρείες, μελετητικές και κατασκευαστικές. Το αντίστοιχο ποσοστό ενός συμβατικού σταθμού είναι γύρω στο 15%. Κατά την άποψη μου βασικός πυλώνας μιας επιθετικής ενεργειακής στρατηγικής είναι η επένδυση στην έρευνα και στην τεχνολογική ανάπτυξη. Επειδή όμως οι πόροι είναι περιορισμένοι, πρέπει να κατευθυνθούν στοχευμένα οε έναν-δυο τομείς που θα επιλεγούν. Δεν πιστεύω ότι ο τομέας αυτός πρέπει να είναι τα αιολικά, διότι είναι μια σχετικά κορεσμένη παγκόσμια αγορά. Πιθανόν να είναι νέες τεχνολογίες υλικών για την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας ή για την εξοικονόμηση ενέργειας. Το βέβαιο είναι ότι πρέπει να γίνει τέτοια επιλογή και είναι σαφώς ευθύνη του κράτους να την κάνει.