Περιφέρεια Δυτ. Μακεδονίας: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ «Για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις»

Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Δακής απέστειλε στην Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κα Τίνα Μπιρμπίλη, στον Πρόεδρο της Βουλής κ. Φίλιππο Πετσάλνικο, στους βουλευτές της Δυτικής Μακεδονίας, στην Ένωση Περιφερειών Ελλάδος, καθώς και στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο και Τεχνολογικό Επιμελητήριο Δυτικής Μακεδονίας, υπόμνημα για τα θέματα του υπό συζήτηση νομοσχεδίου για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Το υπόμνημα του Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας:
«Είναι βέβαιο πως οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας, περισσότερο από τους κατοίκους άλλων Περιφερειών, βιώνουν καθημερινά το πρόβλημα υποβάθμισης του Περιβάλλοντος από τη δραστηριότητα της ΔΕΗ στην περιοχή και η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί για αυτούς προτεραιότητα.
Στο σχέδιο νόμου για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας γίνεται προσπάθεια για την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Δικαίου για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και θεωρούμε καταρχήν θετική την προώθηση της σχετικής Νομοθεσίας.
Όμως με τα μέτρα που προβλέπονται στο Νομοσχέδιο δημιουργούνται προβλήματα γιατί αντιμετωπίζονται όλες οι περιοχές NATURA με τον ίδιο τρόπο, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής (είδος οικιστικής ανάπτυξης, βιομηχανικής ανάπτυξης, είδος ανάγλυφου, είδος περιοχής και οικοσυστήματος κ.λ.π.) και δεν λαμβάνει υπόψη του τα εγκεκριμένα περιφερειακά και ειδικά σχέδια χωροταξικού σχεδιασμού.
Δεσμεύει μεγάλες εκτάσεις που καταλαμβάνουν κτηματικές περιοχές πολλών οικισμών με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των διαφόρων δραστηριοτήτων με επιπτώσεις στην απασχόληση του πληθυσμού και στο εισόδημα των μικροϊδιοκτητών.
Το πεπερασμένο της γης στον ελληνικό χώρο, η φύση των οικοτόπων της και το μέγεθος της έκτασης των επίμαχων περιοχών σε επίπεδο χώρας που φτάνει σε ποσοστό το 27 % αυτής, καθιστούν το χειρισμό των εν λόγω περιοχών θέμα μείζονος σημασίας που θα πρέπει να προσεγγιστεί κατά την άποψη μας με ευρύτερη θεώρηση αυτής της αυστηρής προστασίας.
Η αναπτυξιακή επανεκκίνηση κάποιων γεωγραφικών διαμερισμάτων δεν μπορεί να γίνει με τρόπο διαφορετικό από αυτόν της «εκμετάλλευσης» του φυσικού τους πλούτου.
Οι όποιες αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν στα πλαίσια μια ευρύτερης θεώρησης των πραγμάτων σε εφαρμογή πολιτικής πρακτικής. Δηλαδή θα πρέπει να διευκρινιστεί κατά πόσο αυτές οι ρυθμίσεις που επί του παρόντος φαίνεται να αφορούν μόνο τις ζώνες του δικτύου NATURA 2000 δεν θα αποτελέσουν πρόκριμα και για άλλες περιοχές που ενδεχομένως να τελούν υπό ένα καθεστώς ειδικής προστασίας όπως για παράδειγμα η γη υψηλής παραγωγικότητας.
Αν λοιπόν το τελικό ζητούμενο είναι η σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, στη λογική της δημιουργίας « ισχυρών» αστικών κέντρων, τότε θα πρέπει να αναζητηθούν εναλλακτικές πρακτικές για την άσκηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων ιδίως του πρωτογενούς τομέα που αποτελεί και σημαντικό πυλώνα της οικονομίας της περιφέρειας μας .
Η νομοθετική ρύθμιση αφορά τους οικοτόπους εκείνους που δεν διέπονται από καθεστώς ειδικής προστασίας και έχουν τις προϋποθέσεις για δόμηση.
Στην υφιστάμενη οριοθέτηση περιλαμβάνονται ανθρώπινες δραστηριότητες ήδη αδειοδοτημένες, που ίσως απαγορεύονται από τις προβλέψεις του νομοσχεδίου και δεν αναφέρεται το καθεστώς επέκτασης ή τροποποίησής τους.
Προβληματισμός δημιουργείται από την δυνατότητα που δίνεται για εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ σε όλες τις περιοχές του Δικτύου NATURA, με αποτέλεσμα την σημαντική μείωση του βαθμού προστασίας των περιοχών του δικτύου.

Αναλυτικές παρατηρήσεις :

Άρθρο 5, παρ. 2 : Στις περιοχές προστασίας της φύσης επιτρέπεται η άσκηση ήπιων ασχολιών και δραστηριοτήτων εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς της προστασίας τους, χωρίς να καθορίζονται ποιες ασχολίες και δραστηριότητες θεωρούνται ήπιες. Έτσι μπορούν να υπάρξουν αυθαιρεσίες και παραβιάσεις.

Άρθρο 6, παρ.1 : Στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας είναι θεσμοθετημένα δύο (2) Εθνικά Πάρκα, του ορεινού όγκου της Β. Πίνδου και το Εθνικό Πάρκο των Πρεσπών. Να καθορισθούν μέσω νομοθεσίας και για τις υπόλοιπες προστατευόμενες περιοχές οι επιτρεπτές χρήσεις γης, κατά ζώνες όπως έχει ήδη γίνει για το ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΠΡΕΣΠΩΝ. Οι ζώνες αυτές να οριοθετούνται με τρόπο σαφή και να διατίθενται στις αρμόδιες περιφερειακές υπηρεσίες και σε συμβατή με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, έγκυρη μορφή γεωγραφικών συντεταγμένων, ώστε να μην δημιουργείται σύγχυση σχετικά με την ακριβή χωροθέτηση μιας εισηγούμενης δραστηριότητας.

Άρθρο 6, παρ. 3 :Δίδεται η δυνατότητα αποχαρακτηρισμού ή μείωσης της έκτασης του προστατευτέου αντικειμένου με Απόφαση Υπουργού ΠΕΚΑ και του κατά περίπτωση συναρμόδιου Υπουργού, ύστερα από αιτιολογημένη γνώμη του Γ.Γ. της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, χωρίς να καθορίζονται αυστηρά και συγκεκριμένα κριτήρια για τον αποχαρακτηρισμό.

Άρθρο 6, παρ. 5 : Η διάρκεια ισχύος των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών ορίζεται σε 15 έτη, χρονικό διάστημα το οποίο θεωρείται μεγάλο για την επικαιροποίησή τους. Στο παρόν άρθρο πουθενά δεν αναφέρεται η συμμετοχή και σύμφωνη γνώμη του Περιφερειακού Συμβουλίου και του Περιφερειάρχη. Η αιρετή Περιφέρεια και το ανώτατο όργανο αυτής, το Περιφερειακό Συμβούλιο, όργανο λαϊκής έκφρασης των πολιτών της Περιφέρειας, δεν αποτελεί τον βασικό συντελεστή καθορισμού περιβαλλοντικής πολιτικής και προστασίας της φύσης. Γνωρίζουμε πως οι τοπικές κοινωνίες ήταν εκείνες που δεκαετίες τώρα διαφύλαξαν και προστάτευσαν το οικολογικό και οικιστικό απόθεμα, ώστε αυτό να κηρυχτεί σήμερα ως προστατευτέο.

Άρθρο 9, παρ. 2α : Με τη θέσπιση ορίου αρτιότητας στα 10 στρ. από τα 4 στις εκτός σχεδίου περιοχές NATURA πλήττεται η μικρή ιδιοκτησία, που ως επί το πλείστον επικρατεί στη χώρα μας, σε αντίθεση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με συνέπεια την εξαγορά της γης από μεγάλες εταιρείες για την ίδρυση ξενοδοχειακών συγκροτημάτων ή ΑΠΕ. Τα 10 στρ. μπορούν να ορισθούν μόνο για συγκεκριμένες περιοχές NATURA και όχι για όλες.

Στο άρθρο 9 παρ. 2β, από το περιεχόμενο των ανωτέρω άρθρων προκύπτει ότι η εγκατάσταση δραστηριοτήτων μέσης όχλησης θα επιτρέπεται. Κατά την άποψη μας η προσέγγιση αυτή είναι αντιφατική με τη φιλοσοφία του συγκεκριμένου νόμου.
Επίσης η αντιστοίχιση μιας δραστηριότητας σε ένα βαθμό όχλησης δεν αποτελεί κατά την γνώμη μας ασφαλιστική δικλείδα για την ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος. Κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα από την αρμόδια για τη περιβαλλοντική αδειοδότηση υπηρεσία στην οποία και θα πρέπει να υποβάλλεται αντίστοιχου τύπου μελέτη. Να γίνει καθορισμός του τύπου των διαφημιστικών πινακίδων που θα επιτρέπονται αλλά και των υλικών κατασκευής τους.

Άρθρο 9 παρ. 2 :Να προσδιοριστεί με σαφήνεια το μέγεθος των επιτρεπόμενων γεωργικών αποθηκών. Να προσδιοριστεί το καθεστώς των χρηστών γης δηλαδή ότι δεν απαγορεύεται ρητά επιτρέπεται και αν ναι υπό ποιές προϋποθέσεις. Ποια μέριμνα θα ληφθεί για τις περιοχές εκείνες όπου έχουν ήδη εκπονηθεί ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες και έχουν προχωρήσει με το πρότερο καθεστώς στη σύνταξη σχεδίων προεδρικών διαταγμάτων όπου καθορίζονται οι αναγκαίοι για την προστασία του συγκεκριμένου αντικειμένου γενικοί όροι, απαγορεύσεις και περιορισμοί των χρήσεων γης, στη δόμηση και στην κατάτμηση ακινήτων καθώς και στην εγκατάσταση και άσκηση δραστηριοτήτων και στην εκτέλεση έργων.

Άρθρο 9, παρ. 5 : Η πρόφαση του «επιτακτικού δημοσίου οικονομικού ή κοινωνικού συμφέροντος» θα επιτρέπει τη χωροθέτηση έργων με σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις διότι επιδέχεται ελαστικές και αυθαίρετες ερμηνείες στη λήψη απόφασης. Η διάταξη είναι πολύ ασαφής και ενέχει κινδύνους υποκειμενικής και κατευθυνόμενης κρίσης με αποτέλεσμα περιοχές ΖΕΠ και ΕΖΔ να μην αναπτύσσονται όταν μάλιστα οι περιοχές του δικτύου NATURA 2000 καλύπτουν περίπου το 21% του χερσαίου και υδάτινου χώρου της Χώρας (στο 16% περίπου του χερσαίου χώρου).

Άρθρο 11 παρ. 2 : Να αναφέρεται ρητά η απαγόρευσης μεταφοράς εκτός χώρας χωρίς τις αναγκαίες άδειες και προϋποθέσεις όλων των φυσικών ειδών και του γενετικού υλικού αυτών.

Άρθρο 13 παρ. 4 α και β : Η συλλήβδην απαγόρευση εκτέλεσης ακόμη και μικρών έργων οδοποιίας στις περιοχές αυτές εκτιμούμαι ότι ελλοχεύει κινδύνους για τη διατήρηση του συγκεκριμένου οικοσυστήματος καθώς οι διάδρομοι αυτοί πέραν του ότι θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως κρασπεδικοί βιότοποι θα διασφάλιζαν άμεση πρόσβαση σε θέσεις κλειδιά για την αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών π.χ πυρκαγιά.

Άρθρο 13, παρ. 6 : Δεν γίνεται κατά την άποψη μας αντιληπτό το περιεχόμενο της παραγράφου αυτής. Δηλαδή η εκτέλεση έργων αναδασμών καθώς και των παράλληλων έργων αυτών θα επιτρέπεται μέσα στα όρια των προστατευόμενων περιοχών ; Σε περίπτωση που αυτά επιτρέπονται το φυσικό κεφάλαιο περί αυτού ο λόγος πως θα προστατευτεί ;

Άρθρο 17 παρ. 3 :
Δεν προβλέπονται σαν οικονομικά εργαλεία:
 Περιβαλλοντικοί φόροι και τέλη για μετρήσιμες επιπτώσεις όπως π.χ. το κυνήγι και άλλες ελέγξιμες πηγές τους.
 Η δημιουργία περιβαλλοντικών ταμείων για κάλυψη σε περίπτωση αδυναμίας κυβερνητικών πόρων.
 Η χρηματοδότηση από το δημόσιο στην περίπτωση που υπάρχει έλλειψη άλλης στήριξης για συγκεκριμένες δράσεις.
 Η δημιουργία κάποιας αγοράς με σαφή δικαιώματα ιδιοκτησίας για συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες.
Προτείνεται η δημιουργία εθνικής τράπεζας μικροβιολογικού υλικού με σκοπό τη διαφύλαξη και εκμετάλλευση του μικροβιακού πλούτου της χώρας.

Άρθρο 18 : Υποχρέωση του Κράτους θα πρέπει να είναι τόσο κάποιο ολοκληρωμένο σχέδιο καμπάνιας και ενημέρωσης των πολιτών (για τη σημασία της φύσης, τρόπος χρήσης της, δυνατότητες από καθεστώς προστασίας της) όσο και η ύπαρξη μέσων εφαρμογής κινήτρων προ της κατεύθυνση αυτή.

Άρθρο 20 : Η εφαρμογή του νόμου απαιτεί την έκδοση πολλών κανονιστικών πράξεων, Προεδρικών Διαταγμάτων κ.λ.π., πράγμα που θα δυσχεραίνει την εφαρμογή του.

Άρθρο 21 : Το νομοσχέδιο διέπεται από χαλαρότητα μεταβατικών διατάξεων.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
• Η αιρετή Περιφέρεια και το ανώτατο όργανο αυτής, το Περιφερειακό Συμβούλιο να γνωμοδοτεί πριν την έκδοση Υπουργικών αποφάσεων σχετικά με το υπόψη Νομοσχέδιο.
• Σημαντική παράμετρος που κατά την γνώμη μας θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε αυτή τη φάση της λεπτομερής απογραφής ή καλύτερα προσέγγισης των οικολογικά ευαίσθητων περιοχών είναι ο προσδιορισμός της απαιτούμενης οικολογικής παροχής των υδατορεμάτων που εμπίπτουν στις περιοχές αυτές.
• Θεωρούμε θέμα μείζονος σημασίας να προβλεφθεί διασυνοριακή συνεργασία για την προστασία της βιοποικιλότητας και εν γένει του περιβάλλοντος.
• Ανάγκη θεωρούμε τη πλήρη εφαρμογή των οδηγιών για πτηνά και οικοτόπους, με την ύπαρξη της ανάλογης χρηματοδότησης καθώς και της ολοκλήρωσης τόσο του επίγειου όσο και του θαλάσσιου δικτύου NATURA 2000.
• Ενίσχυση της οδηγίας για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και μια πολύ περισσότερο δυναμική ερμηνεία των στόχων της.
• Να συμπληρωθεί στον ορισμό της βιοποικιλότητας εκτός των φυσικών οικοσυστημάτων και το περιβάλλον στο εσωτερικό και στο εξωτερικό των έμβιων όντων (φυτών, ζώων, ανθρώπων).
• Η εξασφάλιση της κατά απόλυτη προτεραιότητα περαιτέρω προώθησης της υλοποίησης έργων υποδομής για την αναίρεση της επιβάρυνσης των υδάτινων οικοσυστημάτων αλλά και της βιοποικιλότητας. Ειδικότερα η άμεση προώθηση του σχεδιασμού-υλοποίησης Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας και Διάθεσης Υγρών Λυμάτων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που σαν τελικό αποδέκτη έχουν τις λίμνες και τα ποτάμια.
• Επίσης σημαντικότατη είναι η επίτευξη της προστασίας τόσο των επιφανειακών υδάτων αλλά και των υπόγειων υδροφορέων και από ποσοτική άποψη, για την αναίρεση της παρατηρούμενης τα τελευταία χρόνια υποβάθμισης της στάθμης τους. Σε αυτήν την κατεύθυνση κρίνεται αναγκαία η επείγουσα προώθηση έργων όπως κατασκευή φραγμάτων, με τρόπο που δεν όχι μόνο θα θίγεται η βιοποικιλότητα, αλλά και θα αναβαθμίζεται κατά το δυνατόν.
• Δεδομένου ότι μερικές από τις προστατευόμενες περιοχές της Περιφέρειάς μας αποτελούν διασυνοριακό έδαφος, είναι σημαντική η επίτευξη συμφωνιών και αμοιβαίας συνεργασίας με τα όμορα κράτη, στην κατεύθυνση της λήψης και τήρησης μέτρων προστασίας.
• Εκπόνηση ερευνών για την αλληλεπίδραση και διασύνδεση μεταξύ των προστατευτέων περιοχών, ώστε να βελτιστοποιηθεί η προστασία τους συνολικά.
• Να καταγραφούν οι Υπηρεσίες και Φορείς του Δημοσίου που έχουν αρμοδιότητα σε προστατευόμενες περιοχές.
• Να εξετασθεί η απλοποίηση των διαδικασιών και εφόσον είναι απαραίτητο να περιοριστούν οι αρμόδιες Υπηρεσίες.
Να διευκρινιστεί τι γίνεται με τα υφιστάμενα γήπεδα ή με αυτά που έχει ξεκινήσει διοικητικά η διαδικασία παραχώρησής τους χωρίς να έχει ολοκληρωθεί».